Πρόσκληση γνωριμίας με … τους λεμφαδένες (και όχι μόνον)

του Θεόδωρου Τσιτσόπουλου

 Ιατρός Καρδιολόγος  e-mail: theotsitso@gmail.com  Τηλ:  6977693419

Η ύπαρξη του Καρδιοαγγειακού Συστήματος είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους. Πρόκειται για ένα «υδραυλικό σύστημα» αποτελούμενο από μια αντλία (αναρροφητική ΚΑΙ καταθλιπτική ταυτοχρόνως), η οποία ονομάζεται ΚΑΡΔΙΑ, και από σωλήνες, οι οποίοι καλούνται ΑΓΓΕΙΑ. Αυτά τα τελευταία διακρίνονται σε ΑΡΤΗΡΙΕΣ και ΦΛΕΒΕΣ. Οι αρτηρίες και φλέβες διαφέρουν ως προς κατασκευή τους ΚΑΙ την λειτουργία τους. Μεταξύ των πολλών διαφορών τους αξίζει να θυμόσαστε ότι οι αρτηρίες μεταφέρουν αίμα από την καρδιά προς το υπόλοιπο σώμα μας (ροή φυγόκεντρη) ΚΑΙ σφύζουν (= έχουν σφυγμό, πάλλονται), ενώ οι φλέβες μεταφέρουν αίμα από όλο το σώμα μας προς την καρδιά (ροή κεντρομόλος) ΚΑΙ δεν σφύζουν.

Όμως, ο άνθρωπος (και όλα τα ζώα τα έχοντα σπονδυλική στήλη) διαθέτει ΚΑΙ … άλλο ένα «υδραυλικό» σύστημα. ( εδώ ζητώ από τους επαγγελματίες υδραυλικούς…να με συγχωρήσουν, που δανείζομαι δικούς τους όρους…). Ονομάζεται ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, είναι τμήμα του Καρδιοαγγειακού συστήματος, σκεφτείτε το σαν προσάρτημα του φλεβικού τμήματος. Την ανατομία και λειτουργία αυτού του συστήματος θα επιχειρήσουμε να σας γνωρίσουμε στο σημερινό μας σημείωμα.

Αφορμή έδωσε στην αφεντιά μου το γεγονός, ότι τις τελευταίες είκοσι ημέρες δέχτηκα στο ιατρείο μου, με (τυχαίως) αυξημένη συχνότητα, επισκέπτες που εμφάνιζαν διογκωμένους λεμφαδένες, που σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ΔΕΝ ήταν σημαντικό πρόβλημα, ευτυχώς.

ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

 Πρόκειται για σύστημα οργάνων (λεμφαδένες και λεμφοκυττογόνα Όργανα) ΚΑΙ σωλήνων (λεμφαγγεία), τα οποία περιέχουν υγρό (λέμφος). Το λεμφικό σύστημα είναι πιο ανεπτυγμένο στα σημεία του σώματος που είναι πύλες αντιγόνων, δηλαδή στα σημεία από όπου μπορούν πιο εύκολα να εισέλθουν στον οργανισμό βλαπτικοί παράγοντες.

Τι είναι η λέμφος

Διαφανές υγρό συνιστάμενο κατά 95% από νερό. Περιέχει επίσης διαφόρων ειδών μόρια, όπως λίπος (το λίπος των τροφών από τον εντερικό σωλήνα μεταφέρεται διά της λέμφου στην καρδιά και από εκεί στα διάφορα όργανα), γλυκόζη, άλατα, λεύκωμα και διάφορα κύτταρα εξειδικευμένα, από τα οποία πολύ σημαντικά είναι τα κύτταρα εκείνα που σχετίζονται με την άμυνα του οργανισμού μας (λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα). Η συνολική ποσότητα λέμφου ενηλίκου ανθρώπου είναι περί τα 25 λίτρα (περίπου 30 κιλά).

Τα λεμφικά αγγεία

 Ας φανταστούμε μικρά ρυάκια, που στη συνέχεια ανά ομάδες (πχ 4-5 ανά ομάδα) συνενώνονται σε μεγαλύτερα (ποταμάκια), και αυτά τα μεγαλύτερα σε δύο μεγάλους ποταμούς.

Κάπως έτσι είναι τα λεμφαγγεία. Συγκεκριμένως, στην αρχή, πρώτα-πρώτα είναι τα λεμφικά τριχοειδή αγγεία. (τα ρυάκια!!!). Πολύ μικρά, διάσπαρτα, κατά ομάδες, ευρίσκονται στον σχισμοειδή ελάχιστο χώρο μεταξύ όλων των κυττάρων (= μεσοκυττάριο διάστημα),όπου υπάρχει υγρό, το μεσοκυττάριο υγρό). Τα λεμφικά τριχοειδή αγγεία  υπάρχουν παντού μέσα μας, στο ενδιάμεσο των κυττάρων του δέρματος, του εγκεφάλου, της καρδιάς, του στομάχου, του εντέρου, του πνεύμονος κλπ, κλπ, κλπ. Από εδώ, από το μεσοκυττάριο διάστημα, τα λεμφικά τριχοειδή παραλαμβάνουν το περίσσευμα του μεσοκυτταρίου υγρού, το οποίο πλέον ονομάζεται λέμφος.

   Τα λεμφικά τριχοειδή αγγεία μεταβιβάζουν την λέμφο σε μεγαλύτερα σωληνάκια, που λέγονται λεμφαγγεία (…τα ποταμάκια). Αυτά, κατά την πορεία τους, συναντούν πάντοτε  ένα ή περισσότερους λεμφαδένες. Εδώ, στους λεμφαδένες, η λέμφος απαλλάσσεται από τα μικρόβια (και από κύτταρα καρκινικά, πιθανόν) που μεταφέρει και εμπλουτίζεται με ειδικά αμυντικά κύτταρα, που υπάρχουν άφθονα στους λεμφαδένες Από τους λεμφαδένες ξεκινούν άλλα λεμφαγγεία, τα οποία συναντούν πορευόμενα άλλους λεμφαδένες, και μετά η λέμφος εκβάλλεται στους δύο Θωρακικούς Πόρους (είναι οι δύο μεγάλοι ποταμοί, που είπαμε στην αρχή), και τελικώς η λέμφος «ξεφορτώνεται» στη καρδιά, όπου τελειώνει το ταξίδι της.

   Συμπερασματικά, η λέμφος ξεκινά από τον μεταξύ των κυττάρων μας χώρο, τον μεσοκυττάριο χώρο, ,με τα λεμφικά τριχοειδή αρχικώς, τα λεμφαγγεία στη συνέχεια και με ενδιάμεσους σταθμούς τους λεμφαδένες και προχωράει προς την καρδιά. Στη πορεία της, όταν διέρχεται ένα λεμφαδένα, εμπλουτίζεται με αμυντικά κύτταρα (λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα) ΚΑΙ ξεφορτώνει στους λεμφαδένες μικρόβια και καρκινικά κύτταρα. Ροή κεντρομόλος, από την περιφέρεια προς το κέντρο, δηλαδή από τα άκρα προς την καρδιά, όπως και οι φλέβες.

Σκοπός της λέμφου

Πρώτη λειτουργία της είναι να βοηθάει στη θρέψη, μεταφέροντας τα διάφορα λίπη, που απορροφούνται από το λεπτό έντερο, στο ήπαρ, όπου επεξεργάζονται. Μια δεύτερη λειτουργία είναι η αποχέτευση και ο καθαρισμός, μεταφέροντας κύτταρα και διάφορες ουσίες, τα οποία δεν είναι απαραίτητα για την λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Τρίτη λειτουργία της λέμφου είναι η άμυνα του οργανισμού, η οποία ολοκληρώνεται μέσα στους λεμφαδένες, στους οποίους κατακρατούνται μικρόβια και άλλα παθολογικά στοιχεία που μεταφέρει η λέμφος, ενώ συγχρόνως τα καταστρέφουν (αν το καταφέρουν). Ουσιαστικά, οι λεμφαδένες  δρουν όπως τα διυλιστήρια.

Λεμφικά Όργανα

Το σύνολο των ιστών και οργάνων που φιλοξενούν τα κύτταρα που συμμετέχουν στην άμυνα (ανοσιακή απάντηση), απαρτίζουν το λεμφικό σύστημα, το οποίο είναι οργανωμένο είτε σε όργανα με λεπτή κάψα είτε σε διάχυτες αθροίσεις λεμφαδενοειδούς ιστού. Έτσι, τα κύρια λεμφικά όργανα και οι ιστοί ταξινομούνται σε κεντρικά ή πρωτογενή  και σε περιφερικά ή δευτερογενή  λεμφικά όργανα.

1) Κεντρικά ή Πρωτογενή Λεμφικά Όργανα (Λεμφοκυττογόνα)

Τα κεντρικά ή πρωτογενή λεμφικά όργανα αποτελούν τις κύριες θέσεις δημιουργίας (γενέσεως) λεμφοκυττάρων, που είναι κύτταρα αμύνης. Στα θηλαστικά και στον άνθρωπο, κεντρικά λεμφικά όργανα είναι ο μυελός των οστών, από τον οποίο προέρχονται όλα τα λεμφοκύτταρα, και ο θύμος. Τα ώριμα  λεμφοκύτταρα μεταναστεύουν από τα κεντρικά στα περιφερικά λεμφικά όργανα.

2) Περιφερικά ή Δευτερογενή Λεμφικά Όργανα (Λεμφαδένες)

Τα λεμφοκύτταρα (που έχουν ωριμάσει στα κεντρικά λεμφικά όργανα) μεταφέρονται στα περιφερικά ή δευτερογενή λεμφικά όργανα. Στα περιφερικά αυτά όργανα, τα ώριμα λεμφοκύτταρα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, με τα διάφορα συνοδά κύτταρα, αλλά και με τα ξένα αντιγόνα. Τα περιφερικά λεμφικά όργανα εντοπίζονται σε στρατηγικά σημεία του οργανισμού, που τους επιτρέπουν να εκπληρώνουν κατά τον καλύτερο τρόπο τη λειτουργική τους αποστολή, η οποία δεν είναι άλλη από την δέσμευση και καταστροφή των αντιγόνων ( δηλαδή των «εχθρών»), που εισέρχονται στον οργανισμό (μικρόβια, ιοί, καρκινικά κύτταρα, κλπ). Στα περιφερικά όργανα ανήκουν αφενός οι καλά οργανωμένες και περιβαλλόμενες από κάψα λεμφικές δομές, (δηλαδή οι λεμφαδένες) και ο σπλήνας, που γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ονομάζονται και συστηματικά περιφερικά λεμφικά όργανα, και αφετέρου οι λιγότερο οργανωμένες και άνευ κάψας συναθροίσεις λεμφικού ιστού που απαντώνται σε ολόκληρο τον οργανισμό, εκτός του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Εκτός λοιπόν των λεμφαδένων και του σπλήνα, λεμφοκύτταρα υπάρχουν και σε πολλούς άλλους ιστούς. Έτσι, συναθροίσεις λεμφοκυττάρων, με δομή και λειτουργία ανάλογη των λεμφαδένων, υπάρχουν πχ στην σκωληκοειδή απόφυση και στίς αμυγδαλές. ( Όπως καταλαβαίνετε, ο Δημιουργός έδωσε στο Λεμφικό Σύστημα ρόλο Ακοίμητου Φρουρού και τοποθέτησε τα στρατόπεδα (οι λεμφαδένες είναι κυριολεκτικώς στρατόπεδα) αυτών των φρουρών σε στρατηγικά σημεία του οργανισμού μας, όπως οι αμυγδαλές, οι οποίες φρουρούν, δεξιά και αριστερά, την είσοδο του αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος. «ΠΑΝΤΑ ΕΝ ΣΟΦΙΑ ΕΠΟΙΗΣΑΣ»

Ομάδες Λεμφαδένων

Οι λεμφαδένες, που συνήθως μπορούμε να τους ψηλαφήσουμε αν διογκωθούν για κάποια αιτία, είναι επιφανειακοί και ευρίσκονται στη μασχάλη, στο λαιμό (εμπρός και πίσω), πάνω από την κλείδα, στην βουβωνική περιοχή. Γενικώς, υπάρχουν περίπου 500-600 λεμφαδένες. Βεβαίως, η διόγκωση λεμφαδένων ευρισκομένων βαθέως στο σώμα μας δεν γίνεται αντιληπτή με τα μάτια ή την ψηλάφιση.

Λεμφαδενική διόγκωση

Τα νοσήματα που μπορούν να εκδηλώσουν διόγκωση λεμφαδενική είναι πολλά. Θα αναφερθούμε στα συχνότερα.

**Λοιμώδη Νοσήματα: Ιλαρά, Ερυθρά, Ανεμοβλογία, Λοιμώδης Μονοπυρήνωση, Έρπης, AIDS, Οστρακιά, Φυματίωση, Βρουκέλλωση (Μελιταίος), Λεϊσμανίαση, Τοξοπλάσμωση, κλπ, κλπ

** Νεοπλασίες: Λέμφωμα, Λευχαιμίες, Κακοήθη Νεοπλάσματα.

 ** Αυτοάνοσα Νοσήματα: Ρευματοειδής Αρθρίτις, Συστηματικός Λύκος, Σαρκοείδωση, Αμυλοείδωση κλπ.

Συστάσεις

Όσον αφορά στην «σημασία» αυτής καθεαυτής της λεμφαδενικής διόγκωσης, είναι να ζητηθεί ιατρική γνώμη, και ας αποδειχθεί τελικώς ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι κάτι το αξιόλογο. Πάντως, διόγκωση λεμφαδένος ή λεμφαδένων δηλώνει ΠΑΝΤΟΤΕ ότι γίνεται «μάχη» μεταξύ λεμφαδένων και εισβολέα-εχθρού, που μπορεί να είναι ιός, μικρόβιο, παράσιτο, καρκινικό κύτταρο, κλπ.