Ορθοπεδική με ‘ε’ ή ‘αι’;

του Σπύρου Φλέσουρα
Ορθοπεδικού

Δεκαετίες τώρα επιστήμονες κάθε είδους (Ιατροί, γλωσσολόγοι, φιλόλογοι κ.α) έλληνες και αλλόγλωσσοι προσπαθούν να τεκμηριώσουν την άποψη τους υπέρ της μίας ή της άλλης εκδοχής, με κύριο στόχο αυτόν της απόδοσης της ιστορικής αλήθειας της λέξεως στο ταξίδι της μέσα στο χρόνο. Θα ξεκινήσω προσπαθώντας να βάλω μία χρονική τάξη, από το 1741 όταν ο Γάλλος Ιατρός της εποχής N. Andry χρησιμοποίησε τον όρο “orthopedie” – όχι “οrthopedique”, όπως λανθασμένα αποδίδουν oρισμένοι αυτή την λέξη στον Andry – στο βιβλίο του για παιδιά : « Traite d’orthopédie ou l’art de prevenir et corriger dans les enfants le difformites du corps » δηλαδή « Πραγματεία περί ορθοπαιδείας ή τέχνη της προλήψεως και διορθώσεως των σωματικών δυσπλασιών ( ή παραμορφώσεων) στα παιδιά».

Έκτοτε η έννοια του Ορθο-παιδικού άρχισε να είναι ταυτόσημη με τον Ιατρό αυτό που ενασχολείται με τις σκελετικές παραμορφώσεις των παιδιών. Ενδεχομένως ο Αndry να προσπάθησε να τα βάλει όλα μαζί δηλαδή το ορθός- ποδ-παις, ή ορθός-πέδη-παιδίον {συνδυάζοντας το ανάλογο έμβλημα του κυρτού στηριζόμενου σε πάσσαλο δένδρου – εμπεριέχον έννοιες του ρήματος “πεδάω” (δένω, στηρίζω, εμποδίζω την παραμόρφωση κ.λ.π.) και τα παιδιά ή την “παιδεία”} και δημιούργησε συνοπτικά την λέξη “Οrthopedie”με την έννοια “ορθο-ποδώ παιδιά” δηλαδή διορθώνω ή προλαβαίνω παραμορφώσεις σε παιδιά για τις ανάγκες του βιβλίου του το οποίο ασχολείται κυρίως με οδηγίες και συμβουλές προς τους γονείς των παιδιών. Είναι αμφίβολο αν ήξερε ποιά είναι η διαφορά του πεδίον από το παιδίον, αλλά σίγουρα ήθελε να προσαρμόσει την λέξη στην πραγματεία του που αφορούσε παιδιά. Στην σύγχρονη ‘τραυματισμένη’ μετά την υποδούλωση   Ελλάδα, καθιερώθηκε η χρήση του όρου “Ορθοπεδική” με “ε” τις πρώτες 10ετίες του περασμένου αιώνα. Και άρχισε να ξεχωρίζει το αντικείμενο της ειδικότητας που ήταν η διόρθωση παραμορφώσεων του μυοσκελετικού συστήματος τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες.

Το 1997 η ΕΕΧΟΤ (Επίσημη Επιστημονική Εταιρεία των Ελλήνων Ορθοπεδικών) λαμβάνει την απόφαση για αλλαγή της λέξης από “ε” σε “αι”. Και εδώ τίθενται μερικά ερωτήματα: – ποια ανάγκη εξυπηρέτησε η αλλαγή αυτή; – Έκαναν λάθος οι πρώτοι Έλληνες ιατροί που χρησιμοποίησαν την λέξη Ορθοπεδική με “ε”; -Αποκλείεται να έλαβαν υπόψη τις αρχαιοελληνικές ρίζες της λέξης αλλά απέφυγαν την λέξη, από το “ορθός” και “παιδίον”, μιας και αφορούσε μόνο παιδιά;- Eίναι σίγουρο ότι δεν το έψαξαν πριν καθιερώσουν την λέξη Ορθοπεδική με “ε”; Αν συρθούμε πίσω στο χρόνο αναζητώντας την ιστορικής της αρχή θα βρούμε πως τα κύρια δομικά στοιχεία της λέξης ορθοπεδική, ορθόν και πεδίον (πεδώ) χρησιμοποιήθηκαν πρώτα από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς αλλά και η λέξη Ορθοπεδική είναι η επέκταση ή τροποποίηση της σύνθετης λέξης Ορθο-ποδ(ε)ώ [Ορθό-πους] που είχε χρησιμοποιηθεί πριν τον Andry. Τροποποίηση αυτής της αρχαιοελληνικής λέξης, αλλάζοντας το “πεδίον” σε “παιδίον”, έκανε ο Αndry !. Επίσης η Ορθοπε(αι)δική με “αι”δεν συμβαδίζει επίσης με το καθιερωμένο σήμα της Ορθοπεδικής από την εποχή του Andry με το δένδρο (όχι παιδί) να στηρίζεται σε κάποιο πάσσαλο που αυτό το δέσιμο ταιριάζει με λέξεις όπως το ρήμα “πεδ(α)ώ” που αυτό και τα παράγωγά του αναφέρονται στον Όμηρο , Σοφοκλή (Oρθό-πους, Oιδί-πους) Παυσανία και Kαινή Διαθήκη. Το πεδ(ά)ω έχει την ίδια προέλευση με το πους (=πόδι) και ταιριάζει επίσης με τις λατινικές λέξεις pes, pedis (πόδι) και τις ινδοευρωπαϊκές ρίζες ped και pod. Παντού υπάρχουν οι έννοιες «πόδι», αλλά και «δένω», «εμποδίζω», «δεσμεύω» και όχι μόνο το “παιδί”. Η Cambridge Illustrated History of Medicine, Roy Porter, Cambridge University Press, 1996 p.221, αναφέρει ότι η Ορθοπεδική εμφανίσθηκε σαν ειδικότητα κυρίως από τον J-A Venel (Γενέβη) που έζησε περίπου την ίδια εποχή με τον Andry και σχεδίασε μηχανές για πλευρικές κυρτώσεις (lateral curvatures) ή σπονδυλικές ατέλειες. Πόση αλήθεια όμως εμπεριέχεται σε αυτή την άποψη; Στην Αρχαία Ελλάδα και την εποχή του ο Ιπποκράτης δεν ήταν αυτός που ανέπτυξε τη μέθοδό του για την ανάταξη του εξαρθρήματος του ώμου ( που συμβαίνει κυρίως σε ενήλικες) είναι σε όλους μας γνωστή και εφαρμόζεται σήμερα; Πρώτος ο πατέρας της Ιατρικής, το (460 π.Χ.), δεν ήταν αυτός που εισήγαγε τον όρο σκολίωση και περιέγραψε ορισμένα βασικά κλινικά σημεία της καθώς και μέθοδοι θεραπείας της; Δεχόμαστε σαν βάση για την ορθοπεδική την λέξη ορθο-παιδεία του Andry και δεν δεχόμαστε την λέξη ορθό-πους του Σοφοκλή;

Η διεθνοποίηση της λέξεως Ορθοπεδική τις τελευταίες δεκαετίες ίσως να επέφερε αυτή τη συζήτηση. Γνωρίζουμε ότι η προφορική έκφραση του γαλλικού ή ελληνικού “ε” στα αγγλικά είναι “ae” ενώ το “e” , όπως στο orthopedics διαβάζεται “η(ι)”. Γράφτηκε με “ae” σε ορισμένες περιπτώσεις στις αγγλόφωνες χώρες γιατί ταίριαζε με το “παιδί” ή για να προφέρεται στα αγγλικά όμοια με τα ελληνικά και κυρίως τα γαλλικά; Η μήπως οι ξενόγλωσσοι με τη λέξη ‘Οrthopaidique’ εννοούν μόνο αυτούς που ενασχολούνται με παιδιά;

Το γεγονός ότι η Αμερικάνικη Εταιρεία Ορθοπεδικής χρησιμοποιεί το “ae”, είναι λόγος να αλλάξουμε μια καθιερωμένη και τεκμηριωμένη γραφή της Ορθοπεδικής στην Ελλάδα δεχόμενοι την δική τους ερμηνεία; Εάν αργότερα κάποια άλλη αλλόγλωσση πολυπληθής Ορθοπεδική εταιρεία (π.χ Ινδία) θελήσει να προσαρμόσει τη λέξη στις δικές της ανάγκες σημαίνει πως θα γράφουμε τη λέξη σύμφωνα με τη δική τους ερμηνεία; Η Ορθοπεδική με “ε” εκφράζει αυτό που ακριβώς κάνουμε οι ορθοπεδικοί χειρουργοί για ενήλικες και παιδιά δηλαδή να εμποδίζουμε και να διορθώνουμε παραμορφώσεις σε ενήλικες και παιδιά.

Στην Καινή Διαθήκη υπάρχουν οι όροι ορθοποδέω και ορθοποδήσω ενώ στο Σοφοκλή μαρτυρείται ο τύπος ορθόπους. Η φράση ορθόν πόδα τίθημι: εκτείνω τον πόδα κατ’ ευθείαν μπροστά, όπως κατά το βάδισμα και τόσες άλλες φράσεις από την αρχαία ελληνική καθιστούν απαραίτητο το σεβασμό απέναντι στην ιστορική αρχή της λέξεως και την αναλλοίωτη πορεία της μέσα στο χρόνο. Είναι απολύτως σαφές πως η ελληνική γλώσσα ως ζωντανός οργανισμός μπορεί να μεταλλάσσεται, να εξελίσσεται, να εμπλουτίζεται στο πέρασμα των αιώνων, αλλά άλλο τόσο σαφές είναι πως ήμαστε ταγμένοι να περιφρουρούμε την ιστορική της ακεραιότητα και συνέχεια.

Εν κατακλείδι η λέξη ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗ προέρχεται ετυμολογικά από τις αρχαιοελληνικές λέξεις ορθός και πέδη και σωστά γραφόταν στα Ελληνικά, Γαλλικά και Λατινικά με “ε” .

Όπως ενιαία και αδιαίρετη πρέπει να παραμείνει η Ιατρική (παρά την αλματώδη εξέλιξη της και την διαίρεση της σε υποειδικότητες) έχοντας ως επίκεντρο τον άνθρωπο, το ίδιο και η γλώσσα της ‘επιστήμης’ που την υπηρετεί.

“Αναλυτικότερα στοιχεία σχετικά με την ορθότητα της γραφής της λέξης ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΗ με “Ε” περιλαμβάνονται στην μελέτη του χειρουργού ορθοπεδικού κ. Ν. Χριστοδούλου στην ιστοσελίδα www.orthopedicsvsorthopaedics.blogspot.gr”