” Το Καλόν Καγαθόν “

του  Χρήστου Μιχ. Αλεξανδρή

Όταν κάποτε ανακοίνωναν στον Ερετριαία Σωκρατικό φιλόσοφο Μενέδημο, ότι τα αγαθά είναι πολλά, εκείνος ερώτησε ειρωνευόμενος, πόσα είναι στον αριθμό και αν νομίζουν ότι είναι περισσότερα από εκατό. Δεν υπήρχαν τότε τα σούπερ μάρκετ για τον στείλουν να τα καταμετρήσει! Σημείο των καιρών μας.

Το “αγαθόν”, που αποτελούσε στις αρχαίες αγορές αιτία έριδων και συζητήσεων μεταξύ φιλοσόφων, έφτασε στις ημέρες μας να υπονομευτεί σε καταναλωτικό αγαθό. Από άυλο και ηθικό ξέπεσε, προϊόντος του χρόνου, σε προϊόν μετρήσιμο και ζυγίσιμο, ενώ τους φιλοσόφους αντικατέστησαν πανεπιστήμονες οικονομολόγοι που ξιφουλκούν σε μιαν άλλου είδους αγορά: τη χρηματιστηριακή, όπου το μόνο αγαθό είναι αγοραίο, σαν επαρχιακό ταξί με πειραγμένη ταρίφα ή σαν αγοραία γυνή στα σοκάκια της τότε Τρούμπας, που νομίζει ότι ζει από τον αμερικανικό στόλο και που το κόκκινο λαμπάκι του καμπαρέ της αναβοσβήνει πλέον στις φωτεινές ενδείξεις των καντράν με τις τιμές των μετοχών στους “οίκους” του χρήματος.

Γρηγορείτε…! και δεν απευθύνομαι μόνο σε όσους λέγονται Γρηγόρηδες. Ο κυρ- Μενέδημος ακόμα μας μιλά και μας νουθετεί μέσα από τα γραπτά του. Όταν άλλοτε άκουσε κάποιον να ισχυρίζεται, πως το μεγαλύτερο αγαθό στη ζωή είναι να πετυχαίνει κανείς ότι επιθυμεί του αποκρίθηκε, ότι πολύ μεγαλύτερο αγαθό είναι να επιθυμεί κανείς αυτά που πρέπει. Στην υπερκαταναλωτική εποχή μας, όπου η επιθυμία έχει ταυτιστεί με την κατανάλωση προϊόντων και τη συσσώρευση χρηματικών αποθεμάτων, θα ήταν φρόνιμο να επαναπροσδιορίσουμε τους όρους της ψυχικής μας εξίσωσης. Ο γνωστός μας άγνωστος “Χ” σαν άλλος κουκουλοφόρος, λεηλατεί μαγαζιά και αρπάζει ότι βρει μπροστά του. Όμως αυτή η εξίσωση που εναγώνια αναζητά τη λύση της, δεν έχει τιμή αριθμητική… έχει απλά τιμή, εκείνη ακριβώς, που όπως λέγει η παροιμία «δεν έχει τιμή, η τσίπα». Το αποτέλεσμα της δεν επαληθεύεται στο barcode με τις τιμές πώλησης. Και τούτο διότι ο “Χ” δεν είναι παρά ένας ακόρεστος τραμπούκος, παραμένει κενός όσο και να τον μπουκώσουμε.

Ίσως αυτό που τελικά συμβαίνει είναι ότι ο σημερινός άνθρωπος έχει συγχύσει τα σημαίνοντα και είναι γνωστό τοις πάσι – ιδίως στους ψυχαναλυτές – τι είδους παρεξηγήσεις και συμπτώματα δύναται ένα σημαίνον να δημιουργήσει.

Ας θυμηθούμε για παράδειγμα τον κλασσικό διάλογο δύο ατόμων όταν ο ένας λέει “καλημέρα σας” και ο άλλος τον ρωτά “τι εννοείς;” ή το “τι κάνεις Γιάννη;” – “κουκιά σπέρνω”!

Το προϊόν δε συμπίπτει με το “αγαθόν” και το κυριότερο δεν είναι απαραίτητα καλό, όπως βομβαρδίζουν οι διαφημίσεις. Το Σωκρατικό “Καλόν Καγαθόν”, η Αρετή, από τη στιγμή που δεν το βρίσκουμε στα ράφια σίγουρα είναι κάπου αλλού. Βρίσκεται εκεί που η αποξένωση του ανθρώπου δεν αφήνει να ψάξουμε όλα αυτά τα χρόνια της δήθεν ανάπτυξης υπανάπτυκτων ανθρώπων – υπανθρώπων. Κατοικεί μέσα στα βιβλία. Μέσα από τη συζήτηση με τον συγγραφέα (λέξη που σημαίνει πως γράφει με κάποιον άλλον, δηλαδή με τον αναγνώστη) το άτομο έρχεται σε επαφή με τον Άλλον, όχι αυτόν της απόλυτης γνώσης – τον δοκησίσοφο ξερόλα – αλλά τον Άλλον που μπορεί να κατανοήσει τα ερωτηματικά του και να του τα απαντήσει με άλλα ερωτηματικά, μα ουδέποτε με μασημένη ή αναμασημένη τροφή. Μέσα από συνεπή πνευματική καλλιέργεια ο “αγαθός” θα πάψει να αποτελεί, όπως γίνεται στις μέρες μας, μια υποτιμητική βρισιά. Το “αγαθόν” πλέον δεν θα καταναλώνεται μα θα κατοικεί μόνιμα στην ψυχή._