Συνέντευξη του ΑΝΥΠ Έρευνας& Καινοτομίας Κ.Φωτάκη στην ΕΡΤ1 -ΕΚΠΟΜΠΗ ΠΑΜΕ ΑΛΛΙΩΣ

Δημιουργία ερευνητικού κέντρου πετρελαϊκής έρευνας και αγορά ερευνητικού σκάφους για το Ερευνητικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ανήγγειλε ο ΑΝΥΠ Έρευνας και Καινοτομίας του ΥΠΠΕΘ Κώστας Φωτάκης, σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ1 και στην εκπομπή «Πάμε Αλλιώς» με τον Τάκη Σαράντη (26/11/2019)

Ο Αν. Υπουργός μίλησε ακόμη για όλες τις πτυχές του έργου που επιτελείται από τον Τομέα Έρευνας και Καινοτομίας και έχουν κοινωνικό αντίκτυπο όπως οι δράσεις για την Ιατρική Ακριβείας, το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας και τις αλλαγές στις συνθήκες που πλέον θα εργάζονται οι έλληνες ερευνητές, καθώς διαμορφώνεται το νέο περιβάλλον που βασίζεται στην Οικονομία της Γνώσης. Αναφέρθηκε επίσης στον σχεδιασμό της κυβέρνησης απέναντι στις προκλήσεις της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης αλλά και στην νέα προοπτική για την χώρα μέσα από την αύξηση δαπανών για την Έρευνα τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.

Αναλυτικά η συνέντευξη έχει ως εξής:

Ο προϋπολογισμός για την παιδεία και ο προϋπολογισμός για την έρευνα, συμβαδίζουν;

Συμβαδίζουν με την εξής έννοια: καταρχάς στην παιδεία υπάρχει μια ήδη μια μικρή αύξηση του προϋπολογισμού, κι ας μην ξεχνάμε τις παρούσες συνθήκες της χώρας. Σαφώς ο στόχος είναι να υπάρξει βελτίωση. Αναφορικά με την έρευνα, που αποτελεί και τον εύκολο στόχο σε περιόδους κρίσης, από την αρχή αυτής της διακυβέρνησης, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση και σημασία, υπερδιπλασιάστηκαν οι δημόσιοι πόροι για την έρευνα, ενώ παρατηρούμε επίσης ότι παράλληλα αυξήθηκαν σημαντικά και οι ιδιωτικές δαπάνες: συγκεκριμένα, για το 2017, βάσει των πρόσφατων στοιχείων του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, το ποσοστό των δαπανών αναφορικά με το ΑΕΠ που διατίθεται για την έρευνα έχει φτάσει το 1,14%,έχοντας ξεπεράσει τα 2 δισ. σε σύγκριση με το 1.48 δισ. του 2014, και πολύ ακόμη μικρότερων ποσών που διατίθεντο προ κρίσης, την εποχή των «παχιών αγελάδων». Κάτι αξιοσημείωτο είναι πως σε αυτή την αύξηση συμμετέχει για πρώτη φορά, μαζί με τον δημόσιο τομέα, ο ιδιωτικός.

Ένα σχετικό παράδειγμα;

Τα έξοδα των επιχειρήσεων για ενίσχυση τμημάτων R&D (έρευνας και ανάπτυξης) έχουν αυξηθεί σημαντικά, κάτι που οφείλεται σε μια δέσμη μέτρων που έχουν ληφθεί και κάνουν καλύτερο το περιβάλλον για τον σκοπό αυτό, κάποια από αυτά είναι μέσα στον νέο αναπτυξιακό νόμο, κάποια σε άλλες διατάξεις. Αλλά κυρίως πιστεύω ότι αυτή η σημαντική αύξηση ύψους 30% της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στις δαπάνες είναι από ίδια έσοδα και όχι από κρατικές επιχορηγήσεις. Αυτή η αύξηση ερμηνεύεται βεβαίως ως εμπιστοσύνη στις προοπτικές που διαγράφονται για το μέλλον της χώρας.

Εμπιστοσύνη σημαίνει, εάν καταλαβαίνω σωστά, πως τα λαμπρά μυαλά θα σταματήσουν να φεύγουν στο εξωτερικό και μάλιστα πως και αυτά που βρίσκονται ήδη εκεί ίσως εν τέλει επιστρέψουν.

Ασφαλώς. Μιλάτε για το γνωστό φαινόμενο της μονόπλευρης φυγής, το λεγόμενο brain drain, το οποίο συμβαδίζει με ένα ακόμη φαινόμενο το οποίο επίσης προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε, το brain waste. Και για να γίνω πιο σαφής, την απασχόληση νέων επιστημόνων σε θέματα που δεν έχουν να κάνουν με την εξειδίκευση τους. Αυτό το θέμα βρίσκεται από την αρχή πολύ ψηλά στην ατζέντα της Κυβέρνησης.

Πώς αντιμετωπίζεται αυτό;

Υπάρχουν ήδη τα πρώτα αχνά, απτά ωστόσο, αποτελέσματα ανάσχεσης του φαινομένου. Ο τρόπος με τον οποίο το αντιμετωπίζουμε είναι με μία σειρά μέτρων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Το χαρακτηριστικό των μέτρων αυτών περιέχει τρία στοιχεία. Πρώτον, η δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, που αποτελεί μία αναγκαία συνθήκη αλλά όχι και ικανή. Γιατί πρέπει να υπάρξουν παράλληλα με τις ποιοτικές θέσεις εργασίας και άλλα δύο στοιχεία: ελκυστικά περιβάλλοντα που να μπορούν να λειτουργούν ως πόλοι έλξης και για τους νέους και για τους καταξιωμένους επιστήμονες που βρίσκονται στο εξωτερικό, αλλά και για εκείνους που σκέφτονται να φύγουν. Και ένα τρίτο σημαντικό στοιχείο είναι ότι πρέπει να υπάρξουν προοπτικές που εμπνέουν. Δίνω μεγάλη σημασία σε αυτή τη λέξη, την έμπνευση, που έχει πραγματικά μεγάλη δύναμη.

Νομίζω πως η λέξη «έμπνευση» εκ των πραγμάτων εμπεριέχεται και στην καινοτομία και στην έρευνα.

Αυτό ακριβώς αποσκοπούμε, να εμπεριέχεται και στην καινοτομία και την έρευνα. Η έμπνευση είναι απαραίτητο συστατικό και εδώ πάλι έχουμε διάφορα μετρά στον σχεδιασμό μας που εμπνέουν. Και έχουμε και τα πρώτα δείγματα: αρχικά από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) για την ενίσχυση νέων επιστημόνων, που όταν επιστρέψουν στη χώρα, σε ελληνικά πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα, αυτοί οι ίδιοι θα είναι υπεύθυνοι για την υλοποίηση των ερευνητικών έργων που προτείνουν, κάτι που αδιαμφισβήτητα είναι ιδιαιτέρως ελκυστικό. Αλλά κα από μία σειρά μέτρων που αποσκοπούν στην ενίσχυση του στελεχιακού δυναμικού των τμημάτων R&D των καινοτόμων επιχειρήσεων.

Κύριε υπουργέ, έστω πως εργάζομαι στο εξωτερικό, θεωρούμε ένα «καλό μυαλό» και πληρώνομαι καλά. Θα έρθω στην Ελλάδα με τα ίδια χρήματα;

Παραδόξως, το μισθολογικό θέμα δεν είναι πρώτο στη σειρά των αιτιών για τις οποίες βρίσκεται ένας επιστήμονας στο εξωτερικό. Το πρώτο έχει να κάνει με τις προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας και ανέλιξης, και σε αυτό προσπαθούμε να ανταποκριθούμε ανάλογα.

Διάβασα μία φράση σας που μου έκανε εντύπωση: η οικονομία που βασίζεται στη γνώση, η οικονομία της γνώσης.

Αυτό είναι η οικονομία που βασίζεται στην γνώση, στη γνώση που απορρέει από την επιστημονική έρευνα και την καινοτομία. Αυτή είναι η λεγόμενη Οικονομία της Γνώσης και για εμάς αποτελεί ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο, το οποίο απέχει από τις πρακτικές του παρελθόντος. Ένα πρότυπο το οποίο αξιοποιεί με αβίαστους τρόπους την έρευνα που μπορεί να αξιοποιηθεί, χωρίς ταυτόχρονα να περιορίζει εκείνη την έρευνα που προκύπτει από την επιστημονική περιέργεια, και που έχει τη δική της αυταξία και που μπορεί ουσιαστικά να αποτελέσει το σημείο για τον μετασχηματισμό της οικονομίας.

Έρχομαι στις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις και την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση, μία καινούργια φράση, που είναι κι αυτή της μόδας. Ποιος είναι ο ρόλος της Ελλάδας και του υπουργείου;

Στις βιομηχανικές επαναστάσεις αυτό που συμβαίνει διαχρονικά, στην πρώτη, τη δεύτερη, την Τρίτη, αλλά και στην λεγόμενη τέταρτη, αυτό που εννοούμε είναι πώς ανατρεπτικού χαρακτήρα τεχνολογίες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο και τα μέσα παραγωγής, και να καθορίσουν τον τρόπο συσσώρευσης και διαχείρισης κεφαλαίων. Και βέβαια η θέση κάθε χώρας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πού βρίσκεται σε σχέση με αυτό το τοπίο. Για την τέταρτη βιομηχανική, το τοπίο που έχει διαμορφωθεί σήμερα έχει να κάνει με νέες τεχνολογίες που βασίζονται είτε στην τεχνητή νοημοσύνη και τα παράγωγά της, είτε σε τεχνολογίες όπως η νανοτεχνολογία, η φωτονική και άλλες. Όλες αυτές τις τεχνολογίες εάν τις συμπτύξει κανείς έχουν έναν ανατρεπτικό χαρακτήρα για τον τρόπο που θα γίνεται η παραγωγή στο μέλλον. Και το μέλλον είναι πολύ κοντά. Αναφορικά με την Ελλάδα, για την Κυβέρνηση εδώ και δύο χρόνια αυτό είναι κάτι που βρίσκεται στον πυρήνα του σχεδιασμού της.

Κύριε υπουργέ, όσα λέτε ακουμπάνε τον πολίτη, τον τηλεθεατή που μας βλέπει αυτή τη στιγμή;

Θα ήθελα να αναφέρω πως πολλοί αγνοούν τις δυνατές επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην κοινωνία και στην εργασία.

Αναφορικά με τις επιπτώσεις: Παίρνω για παράδειγμα το κομμάτι έρευνα και ρωτάω εάν δένει με την υγεία. Και το ρωτάω σε σχέση πάντα με το δικό σας χαρτοφυλάκιο.

Η έρευνα διασχίζει οριζόντια διάφορους αναπτυξιακούς πυλώνες της χώρας, όπως αυτοί που περιγράφονται στο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης, την υγεία, τον τουρισμό, τη γεωργία, και ουσιαστικά προσθέτει αξία. Εδώ θα αναφερθώ σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που έχουμε αναλάβει για τον σκοπό αυτό με το Υπουργείο Υγείας, πρωτοβουλίες εμβληματικού χαρακτήρα, που ξεκίνησαν από ένα βασικό καθήκον: να απαντήσουμε για ποιο λόγο γίνεται αυτή η επένδυση την έρευνα. Από αυτή την άποψη έχουμε σχεδιάσει μια σειρά εμβληματικών πρωτοβουλιών που με ορατό και συγκεκριμένο τρόπο μπορούν να δώσουν στην κοινωνία αυτή την απάντηση. Ένα παράδειγμα είναι η σειρά πρωτοβουλιών που έχουν να κάνουν με την υγεία και συγκεκριμένα με τη δημιουργία δικτύων ιατρικής ακριβείας.

Θα μας εξηγήσετε για την ιατρική ακριβείας;

Πρόκειται για την ιατρική του μέλλοντος, έχει να κάνει με την εμβάθυνση και αξιοποίηση των αιτιών διαφόρων ασθενειών και όχι απλώς την παρακολούθηση των συμπτωμάτων μια ασθένειας. Εμείς πλέον έχουμε δημιουργήσει δύο εθνικά δίκτυα ιατρικής ακριβείας: ένα που εστιάζει στην ογκολογία και θα είναι προσβάσιμο σε όλους τους πολίτες μέσα από το Εθνικό Σύστημα Υγείας, και ένα δεύτερο που τώρα πρόκειται να ξεκινήσει και έχει να κάνει με κληρονομικά καρδιολογικά νοσήματα που θα εστιάσουμε σε μια μάστιγα –για πολλές περιοχές της χώρας- που λέγεται αιφνίδιος θάνατος.

Η Ελλάδα πλέον είναι από τις πρωτοπόρες χώρες στον τομέα αυτό, μπαίνει έγκαιρα στον παγκόσμιο χάρτη της ιατρικής ακριβείας και παύει να έχει το ρόλο του ακολουθητή, όπως συνέβαινε στο παρελθόν.

Οι έρευνες για τη θάλασσα που βλέπουμε συχνά στην επικαιρότητα, σχετίζονται με το υπουργείο σας;

Ασφαλώς. Αξίζει να σας πω πως σε αυτήν την Κυβέρνηση έχει σημαντική συνέργεια μεταξύ υπουργείων, όπως το Υπουργείο Υγείας στο οποίο αναφέρθηκα προηγουμένως, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και βέβαια με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για θέματα που έχουν να κάνουν και με την εξόρυξη υδρογονανθράκων, αλλά ταυτόχρονα με μεγάλη ευαισθησία σε ό,τι έχει να κάνει με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Θα ακούσετε πολύ σύντομα ότι σχεδιάζουμε μαζί με το Υπουργείο Περιβάλλοντος τη δημιουργία ενός νέου ερευνητού ινστιτούτου το οποίο θα υπαχθεί στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη, θα έχει βάση τα Χανιά και θα εστιάσει σε θέματα πετρελαϊκής έρευνας. Και όχι μόνο αυτό, έχουμε σχεδιάσει και ελπίζουμε να υλοποιηθεί μέχρι τον Μάρτιο, με την αρωγή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και την αγορά ενός νέου ερευνητικού σκάφους για το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών.

Αγοράζουμε δηλαδή σκάφος;

Εμείς ιδανικά θα θέλαμε να κατασκευαστεί και στα ελληνικά ναυπηγεία, αλλά όλο αυτό έχει να κάνει με τις δημόσιες προμήθειες. Σε κάθε περίπτωση, μιλάμε για ένα νέο σκάφος που θα μπορεί να βοηθήσει σε πετρελαϊκή έρευνα, να βοηθήσει μεγάλες εταιρίες που έρχονται στη χώρα μας για τον σκοπό αυτό.

Σας ευχαριστώ πολύ, αλλά συγκεκριμένα για την τελευταία είδηση γιατί καταλαβαίνω πως είναι κάτι που δεν έχει ειπωθεί. Κρατάω ότι με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προχωράτε στη δημιουργία ερευνητικού κέντρου και την αγορά ερευνητικού σκάφους