Οδοιπορικό στην επαρχία Ιστιαίας με «ξεναγό» τον Αναστάσιο Στέφο

Ο Αναστάσιος  Στέφος Αντιπρόεδρος του Συλλόγου «Οι φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη» και Ειδικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων έγραψε το «Οδοιπορικό στην επαρχία Ιστιαίας». Πολύτιμο βιβλίο τόσο για τους κατοίκους της περιοχής, όσο και για τους επισκέπτες της, που θέλουν να δουν τον τόπο μέσα από την ματιά ενός γνώστη και του τόπου, αλλά  και των ιστορικών του πηγών.

Με οικονομία λόγου και εμβρίθεια παρουσιάζει όλες τις περιοχές της Επαρχίας Ιστιαίας συνδεδεμένες με την αρχαία ιστορία τους. Είναι ένα βιβλίο παρά την επιστημονική του βαρύτητα σε προκαλεί να το διαβάσεις και να μάθεις, για τον τόπο που ζεις.

Επιχειρώντας μια μικρή εικόνα του βιβλίου, δεν ξέρει κανείς τι να πρωτοεπιλέξει, γιατί  είναι εντυπωσιακές οι λεπτομέρειες, της  τόσο ελκυστικής παρουσίασης.

Το  οδοιπορικό ξεκινά με αφορμή ένα άρθρο του Θοδωρή Αθανασιάδη, στην Εφημερίδα των Συντακτών με τίτλο: «Οδοιπορικό στη ράχη της Βόρειας Εύβοιας» και μας «ταξιδεύει» στην Ιστορία του τόπου με την πένα  του Αναστάσιου Στέφου, από την Αιδηψό μέχρι το Αγριοβότανο και με ενδιάμεσους σταθμούς.

Η Αιδηψός η φημισμένη λουτρόπολη από τον 4^ο π.Χ. αιώνα, ως «Ηρακλέους ιερά» γιατί ο Ηρακλής, ανακτούσε τη δύναμή του από τα ιαματικά ύδατα. Το υπέροχο ψαροχώρι που βρίσκεται Δυτικά της Αιδηψού τα Ήλια στους πρόποδες του Τελέθριου  με την γυναικεία μονή του 13^ου αιώνα του Αγίου Γεώργιο των Ηλίων, χτισμένη στα ερείπια του αρχαίου ναού του Απόλλωνος Ηλίου (Μαντείο Σελινουντίου Απόλλωνος) .

Στην αντίθετη πλευρά της Αιδηψού από την παραλία του Αγίου Νικολάου, φτάνει κανείς στο Γρεγολίμανο (γρέγος, βενετ. Grego, «ελληνικός», ανατολικός άνεμος που φυσά από την Ελλάδα) στα Γιάλτρα (=Για λουτρά) με ιαματικές πηγές όμοιες με της λουτρόπολης, και οδηγείται στον Άγιο Γεώργιο στη χερσόνησο της Λιχάδας, που καταλήγει στο ακρωτήριο Κήναιον (αρχαίος ναός του Κηναίου Διός, αφιερωμένο στον Ηρακλή).

Δεν παραλείπει τον μύθο που πραγματεύεται ο Σοφοκλής με την Δηϊάνειρα, το θανάσιμο πέπλο, την εξόντωση του Λίχα, το απόσπασμα του Αισχύλου από τον Πόντιον Γλαύκον, που αναφέρεται στον τάφο του δυστυχισμένου Λίχα στην ευβοϊκή κυρτή ακτή του Κηναίου.

Η Λιχάς, κατά την επανάσταση του 1821, ως έδρα στρατοπέδου της Ανώτατης Διοίκησης Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας με την επωνυμία Άρειος Πάγος , ήταν το επίκεντρο πανελλήνιου ενδιαφέροντας. Κοντά στη Λιχάδα τοποθετούνται η αρχαία πόλις «Δίον» και αι «Δυάδες Αθήναι» (παραλιακό κτίσμα των Αθηναίων Αττικά 5). Βορειοανατολικά της Αιδηψού διασχίζουμε το μικρό προσφυγικό συνοικισμό Βαρβάρα ακριβώς απέναντι του Αγίου στις υπώρεις του Τελέθριου.

Στη συνέχεια της διαδρομής με θέα τη βραχονησίδα Νησιώτισσα με ερείπια πύργου Φράγκικης εκκλησίας, φτάνει κανείς στο χωριό Ν.Πύργου ομώνυμο πόλισμα από προάστιο της Κωνσταντινούπολης.

Πανέμορφος προορισμός οι Ωρεοί επίνειο της Ιστιαίας (αρχαιότατη η ονομασία του ονόματος : ώρα –ιων. Ώρη = φροντίδα μέριμνα – ωρεύω = φροντίζω – ώρεος =επιβλέπων τη σκοπιά).Σε επιθετική στάση δεσπόζει ο ολόσωμος ταύρος δημιούργημα του 4^ου αιώνα π.Χ., που ανασύρθηκε το 1965 από τη θάλασσα, ενώ στους Άνω Ωρεούς υψώνονται τα ερείπια Βυζαντινού κάστρου. Λίγο βορειοδυτικότερα σε γραφική θέση βρίσκεται ο προσφυγικός συνοικισμός  Ταξιάρχης (τέως Νέο Μουρσαλή (από το Μουρσαλή Σμύρνης της Μικράς Ασίας αναφερόμενη ως γενέτειρα του Αλέξανδρου Ωνάση).

Ακολουθώντας πορεία απέναντι από το επιβλητικό ομηρικό εινοσίφυλλον (ένοσις =κίνηση)που κουνάει τα φύλλα Πήλιο, κατευθύνεται προς την πολυστάφυλον κατά τον (Νεών Κατάλογον) του Ομήρου, την Ιστιαία. Σύμφωνα με τα Γεωγραφικά του Στράβωνα ιδρύθηκε από τον Έλλοπα γιο του βασιλιά Ίωνος, γενάρχη των Ιώνων .Εξ’ ου και η ονομασία Ελλοπία που περιέργως δεν έχει διασωθεί πια στη σημερινή εποχή. Το οδοιπορικό περιγράφει, τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε η πόλη στους Περσικούς πολέμους –ιδιαίτερα στην ναυμαχία του Αρτεμισίου (480π.Χ.).Μετά την μάχη της Κορώνειας (447πΧ) συμπαρίσταται στην αποστασία της Εύβοιας από τους Αθηναίους και χάνει την ακμή της. Οι κάτοικοί της καταφεύγουν στη Θεσσαλία (περιοχής Ιστιαιώτις),στη Μακεδονία και στη Θράκη όπου ιδρύουν τη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας. Τότε τα κτήματά της περιήλθαν σε κληρούχους και μετονομάζεται Ωρεός. (Αυτοί οι κληρούχοι έλαβαν μέρος στη Σικελική εκστρατεία). Περιγράφονται επίσης στο Οδοιπορικό οι περιπέτειες της πόλης μετά τη Λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου, όπως και την κατάληψή της το 342 πΧ. από τον Φίλιππο Β΄, αναφέρεται για το πρώτο Ευβοϊκόν Κοινόν, για το πέρασμα των Επίγονων του Μ. Αλεξάνδρου, τον Άτταλο Γ΄ καθώς και την Ρωμαϊκή εποχή. Νομίσματα διαφορετικών εποχών μαρτυρούν μέσα από το Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας την πλούσια παραγωγή σταφυλιών, όπως και την παρουσία της νύμφης Ιστιαίας καθισμένη σε πρώρα πλοίου και κρατά στυλίδα( =ιστίο).Από το οδοιπορικό δεν παραλείπονται ούτε οι αδελφοί υδροβιότοποι στα «Κεραμιδάδικα» ή «Κανατάδικα», ο Άγιος Γεώργιος, το Τσιφλίκι, τα Καμάρια (από τις πολλές γέφυρες Καμάρες) άλλοτε έδρα του Δήμου Τελεθρίων, τις Καματριάδες απλοποίηση της λέξης Καματεράδες =καταυλισμός καματερών ζώων, τις Γαλατσάδες (πιθανότερη ονομασία Γαλατάδες, την Καστανιώτισσα προσφυγικό πόλισμα με αρμενογραικούς πρόσφυγες από το Εγκίν =μονή, ο Βουτάς, η Μονοκαρυά το Κυπαρίσσι (μετά τον αφανισμό του χωριού Μεσιόντι) η Σήμια, η Κοκκινομηλιά, ο Κρυονερίτης οι Μηλιές, η Αυγαριά δυτικότερα, οι Αγδίνες, η Γαλατσώνα, η Γερακιού, η Τσαπουρνιά.

Από την πόλη της Ιστιαίας προς το Πευκί πάνω σε ένα γήλοφο δεσπόζει ο προσφυγικός συνοικισμός Νέα Σινασός. Το όνομά της  προέρχεται από την ονομαστή πόλη της Καππαδοκίας Σινασός –από το ρήμα συνάζω ή το βυζαντινό χωριό Άσουνα –Σηνασούνα ή από την λέξη σιν= ήλιος και την κατάληξη –άσος = πόλη, επομένως ηλιοχώρι ή ηλιούπολη, που συνέχει του χωριού Βιστρίτσα (σλάβικη λέξη =χείμαρρος, τώρα Αγία Παρασκευή).

Σε μικρή απόσταση μέσα σε ένα εκπληκτικό πλατανόδασος, βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγίας Ντινιούς (τούρκική λέξη =επιστροφή), η οποία φέρει την οπή της τούρκικης σφαίρας στην κεφαλή που επέστρεψε και σκότωσε τον Τούρκο. Ακολούθως ανοίγει το θαλασινό σκηνικό με το Ασμήνιο (Ποτόκι =βαλτώδες μέρος).Η ιστορική όμως παράδοση αναφέρει το Ασμήνιον (ας-μηνη= σελήνη ή ασμην) στη Ναυμαχία του Αρτεμισίου. Στον συνεχόμενο κολπίσκο βρίσκεται το Πευκί απέναντι από την Σκιάθο.

Το ιστορικό Αρτεμίσιο (πριν το 1925 ονομάζονταν Κουρμπάτσι που σημαίνει μαστίγιο, βούρδουλας (από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας).

Το Αρτεμίσιο πήρε το όνομά του από το ναό της Προσηώας Αρτέμιδος (προς την ηώ=προς Ανατολάς)  κοντά στη θέση Άγιος Γεώργιος. Γύρω από αυτόν τον ναό φύονταν δέντρα ενώ στήλες με λευκό λίθο σχημάτιζαν περίβολο. Αυτός ο λίθος τριβόμενος με το χέρι ανέδιδε ευχάριστη οσμή και έπαιρνε το χρώμα του κρόκου.

Μετά την εκτενή αναφορά στο βιβλίο για τις φάσεις της Ναυμαχίας και την σημασία της, ο εξαίρετος φιλόλογος δεν παραλείπει να αναφερθεί και στα αριστουργήματα της χαλκοπλαστικής που ανελκύστηκαν το 1928, το χάλκινο άγαλμα του Διός ή του Ποσειδώνα (οι γνώμες διίστανται)   του 460 πΧ. και «Παις κελητίζων»  ή  τζόκεϊ του Αρτεμισίου, αγάλματα που βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, με αντίγραφα του Διός να κοσμούν την είσοδο του Υπ.Παιδείας στο Μαρούσι και πρόσφατα την παραλία στο Πευκί.

Στην συνέχεια του οδοιπορικού ανοίγεται η θάλασσα των Βασιλικών (από τα ελλιμενιζόμενα βασιλικά πλοία του Ξέρξη)  με το «Ψαροπούλι» την παραλία του σήμερα, δημοφιλής τουριστικός προορισμός, παράλληλα με την θάλασσα των Ελληνικών (παρατεταγμένα τα Ελληνικά πλοία) .Φυσικός εξώστης το Αγριοβότανο με ιδιαίτερα θεαματική θέση, ενώ πριν από το Αγριοβοτάνι όμορο του Αρτεμισίου βρίσκονται οι Γούβες (εδαφικό χαμήλωμα) με θέα προς την Χερσόνησο του Πηλίου. Σε μικρή απόσταση από τις Γούβες το χωριό Καστρί, πήρε  το όνομά του από το παρακείμενο προϊστορικό Κάστρο (Παλαιόκαστρο).

Στις Γούβες δεσπόζει από την εποχή της Τουρκοκρατίας ο ανακαινισμένος κυλινδρικός πύργος του Δροσίνη, (μια σημαντική μορφή των γραμμάτων μας), μέχρι σήμερα χάρη στις προσπάθειες του Συλλόγου «Οι φίλοι του Μουσείου Γ.Δροσίνη» .

Κλείνοντας το οδοιπορικό του ο Αναστάσιος Στέφος σημειώνει: «οποιαδήποτε περιγραφή ωχριά μπροστά στην πραγματικότητα κι είναι έτοιμη να υποδεχθεί εγκάρδια όλους εκείνους που την επιλέγουν για διακοπές και εξερευνήσεις.

Πάρη Ντελκή