Αλήθειες και ψέματα για τη λειτουργία και εκμετάλλευση της λιμνοθάλασσας των «Κανατάδικων»

Ο Κωνσταντίνος Τσαρούχας, Συνταξιούχος  Γεωτεχνικός ΑΤΕ. υπήρξε πρώην υπεύθυνος  Διοικητικού Συμβουλίου  της Δημοτικής Επιχείρησης Ιχθυοκαλλιέγειας «Μεγάλο Λιβάρι»  ΔΕΙΔΙ-Α.Ε. την περίοδο 2003-2006.Σε συνέντευξη που μας παραχώρησε, ως γνώστης της κατάστασης, αποκάλυψε ενδιαφέροντα στοιχεία οικονομικά και οικολογικά για το Λιβάρι και την εκμετάλλευσή του.

1.Ιστορικά στοιχεία  
Η έκταση του Λιβαριού, κατά τον μακαρίτη Δ. Κανέλλο – Βιολόγο, δεν ξεπερνά τα 600 στρέμματα. Σήμερα, η επιμέτρηση της έκτασης που έγινε μέσω του δικτύου της Google δείχνει τα 450 στρέμματα Γύρω από αυτή υπάρχουν καλαμιώνες περί τα 70-100στρ το πολύ και κολλητά, περίεργο πως, καλλιεργημένες εκτάσεις.
Είναι φανερό ότι οι προσχώσεις από τα επιφανειακά νερά έχουν περιορίσει και σταδιακά απομειώνουν την παραπάνω έκταση.
Περισσότερα στοιχεία υπάρχουν στη Μελέτη για τη ΖΟΕ του καθηγητή Παν/μίου Θεσσαλίας Αθ.Σφουγγάρη, που αναφέρει μεγαλύτερη έκταση λιμνοθάλασσας. Το Λιβάρι αυτό, μέσα από τα ΦΕΚ παραχώρησης για εκμ/ση στο Δήμο Ιστιαίας(1982), φαίνεται και χαρακτηρίζεται ως Εθνικό Λιβάρι και είναι στη συναρμοδιότητα τριών(3) Υπουργείων (Εσωτερικών-Γεωργίας και πρ. ΥΠΕΘΟ).
2. Ένταξη του Λιβαριού στον Αναπτυξιακό Νόμο 1262/82
Το 1985 εντάχθηκε στον ΑΝ. μελέτη αναβάθμισης και παραγωγικής αξιοποίησης του, επί Δημαρχίας Τάσου Αγδινιώτη.
Η μελέτη, απ’ ότι θυμάμαι, προέβλεπε την εκβάθυνση περιμετρικά της λιμνοθάλασσας που ήταν 0,3-0,5μ, λόγω των προσχώσεων και των υδροχαρών φυτών, σε 1,0-1,2μ. και ανάλογη βελτίωση στο κέντρο του Λιβαριού μέχρι 1,6-1,7μ. Πριν τις εκσκαφές κατασκευάστηκαν:
α) μία τάφρος διαχείμανσης των ψαριών, σε καμπύλη μορφή, δεξιά της ιχθυοσυλληπτικής εγκατάστασης, μήκους 250-270μ, όπου διοχετεύθηκε ο ιχθυοπληθυσμός.
β) κατασκευάστηκε ένα νέο στόμιο, (δίαυλος) επικοινωνίας θάλασσας-λιβαριού, μήκους περίπου 250,0μ και πλάτους 18-20,0μ (συνολικής έκτασης περίπου 5 στρεμμάτων)
γ) στο τμήμα προς το Λιβάρι , στήθηκε ιχθυοσυλληπτική εγκατάσταση για εγκλωβισμό των ψαριών, που θα κατέβαιναν προς τη θάλασσα. Τέλος
δ) στη μελέτη προβλεπόταν η κατασκευή (διάνοιξη) περιμετρικά από Ν-ΝΑ μιας αποστραγγιστικής τάφρου, είδος αναχώματος, με στόχο τον περιορισμό των προσχώσεων αλλά και για να αποφεύγεται η είσοδος (διήθηση) προς το Λιβάρι νιτρικών κ.α. λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων που βέβαια δεν πραγματοποιήθηκε, σε μήκος 1300,0μ -1500,0μ.
Τελευταίος δειγματοληπτικός έλεγχος του νερού, έγινε επί Κανέλλου (1996), χωρίς να δείξει οποιαδήποτε επιβάρυνση (νιτρικά,βαρέα, μέταλλα) ή μόλυνση.
Ο προϋπολογισμός του έργου ήταν, αν θυμάμαι, στα 65 ή 70 εκατ.δρχ ή 200-210.000,0 ευρώ με επιχορήγηση της τάξης του 40 ή 50%. Όμως λόγω μη εκτέλεσης του συνόλου των εργασιών (αποστραγγιστικής τάφρου), δεν αποδόθηκε ένα μέρος της.
Η δανειοδότηση είχε γίνει από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.
Την ευθύνη αποπληρωμής χρεωλυσίων και Τόκων επωμίσθηκε τελικά ο Δήμος, που τότε επιτρεπόταν, και όχι η Α.Ε. Γι’αυτό και το χρέος παραμένει στο ύψος των περίπου 300.000 ευρώ, μαζί με τις οφειλές προς το ΙΚΑ που δεν έχουν πληρωθεί ύψους 36.000 ευρώ (με τα πρόστιμα), που δημιουργήθηκαν μετά την απόλυση του Δ/ντή Δ. Κανέλλου, χωρίς έκτοτε να επιλεγεί Διευθυντής.
Μέχρι σήμερα την εκμετάλλευση είχε ανεξάρτητο Δ.Σ της Α.Ε. (άμισθο), με εκλογή του Προέδρου και των μελών, από το Δημοτικό Συμβούλιο, κάθε τέσσερα  χρόνια.
Η ανάθεση της εξαλίευσης και της καθημερινής επίβλεψης είχε ανατεθεί σε άτομο, που αμειβόταν και αμείβεται με το 50% επί των πωλήσεων. Τέλος, προσπάθειες που είχαν γίνει, επί Δημαρχίας Αγδινιώτη, προς το αρμόδιο Υπουργείο Γεωργίας, να επιτραπεί η ενοικίαση, μέσα από Πλειοδοτικό διαγωνισμό, υπήρξαν αρνητικές.

Τεχνικά προβλήματα, που επηρεάζουν τη Βιωσιμότητα-Προσπάθειες που έγιναν επί Δημαρχίας Ευαγγελόπουλου (2003-2006)    

Το μεγάλο πρόβλημα για το Λιβάρι ήταν και είναι το μπάζωμα του εισοδευτικού διαύλου, από τη θάλασσα, τουλάχιστον 8-10 φορές το χρόνο (7 φορές το χειμώνα) με άμμο που μετέφεραν τα ανοδικά και καθοδικά ρεύματα (φαινόμενο παλίρροιας) και οι έντονοι κυματισμοί από Βόρειους, αλλά και Δυτικούς ανέμους.
Το μπάζωμα της εισόδου του διαύλου χειροτέρεψε μετά την παράνομη κατασκευή τοιχίου στήριξης της γέφυρας, μέσα στο στόμιο, για να εξυπηρετήσει την κυκλοφορία παραλιακά, που οπωσδήποτε περιόρισε την κινητικότητα του νερού, κατά την είσοδο από τη θάλασσα.
Η όποια προσπάθεια από πλευράς Κανέλλου που έγινε με την κατασκευή φράχτη στην είσοδο με εγκιβωτισμένες πέτρες, κυρίως από Βορρά, δεν τελεσφόρησε, γιατί παρασύρθηκε από τα ρεύματα. Απαιτείται στέρεο τεχνικό έργο, εφ΄όσον βέβαια επιτραπεί και από τις Λιμενικές αρχές.

Δημιουργία οικολογικού πάρκου

Το 2003, στα πλαίσια προγράμματος Διαχείρισης Προστατευόμενων περιοχών, του τότε ΥΠΕΧΩΔΕ, μας προτάθηκε απ’το Παν/μιο Θεσσαλίας (υπευθ.Αθ.Σφουγγάρη) η σχετική αξιοποίηση του Λιβαριού με δημιουργία Οικολογικού πάρκου, με μελέτη προϋπολογισμού ύψους 130.000 ευρώ, με προβλεπόμενη χρηματοδότηση σταδιακά σε τρία χρόνια.
Στο πρόγραμμα δεν προβλεπόταν ιδία συμμετοχή.Έγινε σειρά ενεργειών με επίσημη στήριξη από μαζικούς φορείς (σχολεία-σύλλογοι κλπ) πλην του Κυνηγετικού Συλλόγου, που αντιδρούσε.

Την ευθύνη της μελέτης και εφαρμογή  του Προγράμματος, μαζί με την προβολή και την ανάλογη διαφήμιση, θα είχε αναλάβει το Παν/μιο Θεσσαλίας, το οποίο θα αμειβόταν με ποσοστό 35% επί του προϋπολογισμού. Οι εργασίες που προβλέπονταν ήταν: περιφράξεις –δενδροφύτευση χώρου-κιόσκια-βελτίωση του εισοδευτικού διαύλου, κατασκευή βαθμίδων στην τάφρο διαχείμανσης για ψάρεμα κλπ. Δυστυχώς τα χρήματα, μετά από παρεμβάσεις, μετακινήθηκαν αλλού (μάλλον Μεσολόγγι) και χάθηκε η ευκαιρία.
–Κάποια περίοδο, συζητήθηκε και ο εμπλουτισμός του Λιβαριού με γόνο Τσιπούρας-λαυρακιού, από τον παρακείμενο ιχθυογεννητικό σταθμό με σκοπό να περιοριστεί η αναλογία του Κέφαλου, που καλύπτει το 70-75% του ιχθυοπληθυσμού, χωρίς μάλιστα να έχει ζήτηση απ’την αγορά.
Η άποψη Ιχθυολόγου του Υπουργείου Γεωργίας, ήταν ότι τα αποτελέσματα επιβίωσης του γόνου θα ήταν αμφίβολα, ενώ υπήρχε πιθανότητα μεταφοράς ασθενειών.
–Άλλη σκέψη και άποψη είχε ο τότε Δ/ντης του Ιχθυογεννητικού Σταθμού των
ΕΛΛΗΝ.ΙΧΘ/ΓΕΙΩΝ Α.Ε. ο DAVID ABBS, για δημιουργία σε μικρό τμήμα του Λιβαριού (10 στρ) Ερευνητικού Αλιευτικού Κέντρου, που η τότε ιδιοκτησία επεδίωκε να πραγματοποιήσει εκτός περιοχής για ανάπτυξη γλώσσας και άλλων ειδών, με παράλληλη βελτίωση του στομίου και κατασκευή δεύτερης τάφρου διαχείμανσης των ψαριών.
Όλα έμειναν στο πεδίο των αναζητήσεων και της σχεδίασης
–Η εξαλίευση της περιόδου 2003-2006, ήταν απελπιστικά χαμηλή, αφού δεν υπήρχαν αλιευτικά εργαλεία και περιμέναμε πότε θα κατέβουν τα ψάρια στην ιχθυοσυλληπτική εγκατάσταση.
Έδωσε ποσότητα από 250-650 kg (το 2006) με έσοδα από 1200-3650 ευρώ.
Η μεγαλύτερη εξαλίευση έγινε όταν είχε βαρυχειμωνιά (το 2006) που υποχρέωσε τους κέφαλους να κατέβουν ,σε μια προσπάθεια να φύγουν προς τη θάλασσα για να επιβιώσουν απ’το ψύχος, αφού προφανώς είχαν εγκλωβιστεί στα αβαθή σημεία του Λιβαριού και δεν κατέφυγαν στην τάφρο διαχείμανσης.
–Δεν υπήρχαν και μάλλον δεν υπάρχουν ακόμη μέσα εξαλίευσης, νέα βάρκα και δίχτυα, αφού απαιτούσαν σημαντικό κόστος και στα δίχτυα υπήρχε σημαντική ζημιά απ’τα καβούρια.  Μια παλαιά βάρκα έμπαζε νερά.
Εξαλίευση στην Τάφρο διαχείμανσης δεν μπορούσε να γίνει λόγω των μικρών ψαριών.
–Σήμερα το Λιβάρι, μετά τις βελτιώσεις του 1985, εδώ και 25 χρόνια έχει υποστεί προσχώσεις και έχει γεμίσει με υδροχαρή φυτά.  Οι άκρες του δεν έχουν βάθος πάνω από 30-50 πόντους, με αποτέλεσμα το μεγάλο ψάρι να καταφεύγει στο κέντρο του Λιβαριού και περισσότερο στην τάφρο διαχείμανσης. Αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει εξαλίευση, ακόμη κι αν υπήρχαν τα μέσα (βάρκα-δίχτυα).
–Από τα πρακτικά, προηγούμενων Δ.Σ υπάρχουν αρκετά στοιχεία.
Ενδεικτικά αναφέρομαι σε Πρακτικό του 1996, με Δ/ντή τον Δ. Κανέλλο, που αναφέρει ότι η χρονιά αυτή ήταν η καλύτερη με 1.600kg παραγωγή, που ήταν 3/πλάσια των (2) προηγούμενων ετών.
Δηλαδή η μέση παραγωγή δεν ξεπερνούσε τα 400-500kg/το χρόνο, όταν μάλιστα απασχολούνταν δύο(2) άτομα.

–Η μέγιστη απόδοση που αναφέρεται σε άλλα λιβάρια, δεν ξεπερνά τα 2,5-3,3kg/ στρ, με συστηματική εκμ/ση και επομένως για τα 450 στρ της Λιμνοθάλασσας των Κανατάδικων, δεν μπορεί η παραγωγή να υπερβεί τα 1000-1500 kg, όπως έχει σήμερα και με έσοδα που δεν θα ξεπερνούσαν τα 4000-6000 ευρώ, αφού η χονδρική τιμή διάθεσης του κέφαλου ήταν  4,00 ευρώ/kg.
Έτσι με αυτά τα δεδομένα, δεν υπάρχει δυνατότητα να περισσέψουν χρήματα για να πληρωθούν άμεσα:
α) ο αλιεργάτης στο 50% των πωλήσεων
β) η τακτοποίηση με δόσεις των οφειλών προς το ΙΚΑ ύψους 36.000 ευρώ
γ) οι υποχρεώσεις προς το Λογιστή για το κλείσιμο των Βιβλίων της Ανώνυμης Εταιρίας κάθε χρόνο
δ) Το αναγκαίο ξεμπάζωμα του στομίου κάθε τόσο με κόστος συνολικό 1000-1200 ευρώ το χρόνο.
Και τελικά ο Δήμος Ιστιαίας, πότε θα πάρει τα χρήματα που έχει δώσει περίπου 270.000 ευρώ;

Απόψεις που έχουν δημοσιευθεί

Μέσα από έντυπο μέσο πρόσφατα και από ορισμένους συμβούλους παλαιότερα, υπάρχαν κρίσεις και επικρίσεις, «όντας οι ίδιοι έξω απ΄το χορό», χωρίς να έχουν γνώση του αντικειμένου και παραπλανώμενοι από «καλοθελητές», αναφέρονται στα πιο κάτω «α) Ψιθυρίζεται ότι αλιεύονται τεράστιες ποσότητες ψαριών (που δεν ευσταθεί με όσα αναφέρθηκαν προηγούμενα), β) ότι η δραστηριότητα αυτή έχει καταστρέψει το περιβάλλον της λιμνοθάλασσας (με ποιο τρόπο δεν μας λένε) και ότι αυτό που χρειάζεται είναι να γίνει περιβαλλοντικό πάρκο».
–Η έκταση του Λιβαριού όπως αναφέρθηκε προηγούμενα, μειώνεται χρόνο με το χρόνο. Λόγω των προσχώσεων, αφού δεν έγινε ο περιμετρικός αύλακας, είναι μοιραίο να μειώνεται και χρειάζεται να γίνουν στοιχειώδη έργα που απαιτούν χρήματα.
Χρήματα για οικολογικά πάρκα δεν υπάρχουν σήμερα και το «οικολογικό πάρκο» για να υπάρξει πρέπει να διορθωθούν τα «κακώς κείμενα» στο οικοσύστημα (να διατηρηθεί δηλαδή η υψομετρική διαφορά θάλασσας-εδάφους) για να μπορούν να υπάρχουν ψάρια στο Λιβάρι.
γ) Στην πρόταση «να γίνει μακρόχρονη ενοικίαση 15/ετίας» αναφέρεται ότι εάν αυτό συμβεί θα καλέσουμε τον κόσμο να τους πάρει με τις πέτρες (λίγη λογική δεν θα έβλαπτε).
–Για να γίνουν τα στοιχειώδη και να δοθεί προοπτική, για τα επόμενα 25 χρόνια ήτοι: διευθέτηση του εισοδευτικού διαύλου, απλή περιμετρική εκβάθυνση σε μήκος 1300μ στο όριο του Λιβαριού, που δεν είχε γίνει και εκσκαφή β΄ τάφρου διαχείμανσης, (στο βαθμό που το τελευταίο μπορεί να γίνει) και χωρίς εκβάθυνση του Λιβαριού, θα απαιτηθούν τουλάχιστον 150.000 εως 200.000 ευρώ.
Ποιος είναι σε θέση να αναλάβει αυτή τη δαπάνη, αν δεν έχει μπροστά, για να αποσβέσει το κόστος των έργων, τουλάχιστον μια 15/ετία ή 12/ετία και με τις σημερινές άσχημες συγκυρίες;

–Είναι επίσης φανερό ότι  προτάσεις πρέπει να γίνουν σε αξιόλογες επιχειρήσεις και πρόσωπα ακόμη και στον ΝΗΡΕΑ Α.Ε που σήμερα είναι ιδιοκτήτης του Ιχθ/κού Σταθμού στα Κανατάδικα. Όποιος επιλεγεί πρέπει να καταθέσει Εγγυητική Επιστολή (Ε/Ε) για την τακτική πληρωμή των υποχρεώσεων του.
δ) Κάποιος σε μια συγκέντρωση όπου συμμετείχα για παροχή στοιχείων σχετικά με το Λιβάρι μετέφερε τη . . . φοβερή πληροφόρηση, ότι το Λιβάρι έχει μέσα . . . 20 τόνους ψάρι.
Με τα στοιχεία που εκτέθηκαν πιο πάνω είναι φανερό, ότι και σήμερα ακόμη επιχειρείται «εκ του πονηρού» να διαιωνισθεί η κατάσταση όπως έχει. Να γίνονται δηλαδή «λαθραλιεύσεις»  μικρών  ποσοτήτων ψαριών, από όσους ίσως εμπλέκονται, και χωρίς βέβαια αυτό  να είναι το κύριο πρόβλημα.
ε) Η δυνατότητα ενοικίασης του Λιβαριού, που επιτεύχθηκε επί Ευαγγελόπουλου, με προσπάθεια (9) μηνών στο Τμήμα Θαλάσσιας Αλιείας του Υπουργείου  Γεωργίας στην Αθήνα, με σειρά επιχειρημάτων για την έλλειψη βιωσιμότηας, τη γνωμοδότηση των Νομ.Συμβούλων (3) Υπουργείων, ήταν ότι καλύτερο μπορούσε να γίνει, που δυστυχώς δεν εκμεταλλεύτηκε το επόμενο Δ.Σ της ΔΕΙΔΙ και ο Δήμος. Άγνωστα επίσης είναι και τα οικονομικά αποτελέσματα της περιόδου 2007—2010.
ζ) Οι διερευνητικές προτάσεις ενοικίασης που είχαν γίνει προς ενδιαφερόμενους, χωρίς να προχωρήσει διαδικασία πλειοδοσίας, αφού ήταν και ο τελευταίος χρόνος του Δημ. Συμβουλίου, είχαν δώσει προφορικές προσφορές από 6.000-12.000 ευρώ το χρόνο και με τη δέσμευση μόνο βελτίωσης του στομίου – κανονικής και όχι ληστρικής εκμετάλλευσης (με προστασία του γόνου) και για μια τετραετία ή πενταετία.
Κάποιοι ενδιαφερόμενοι έχοντας εμπειρία απ’ το Μεσολόγγι είχαν πρόθεση να αλλάξουν το είδος του κέφαλου με άλλο που παράγει «αυγοτάραχο» και  εγκατάσταση περισσότερης  τσιπούρας και λαυρακιού. Πολλές λύσεις υπάρχουν αρκεί να υπάρχει καλή θέληση και λογική. Πρέπει να ξεφύγουμε απ΄τις αγκυλώσεις του κρατισμού και των εύκολων λύσεων, που δεν υπάρχουν πλέον, για να πάει αυτός ο τόπος μπροστά.