Video -Συνέντευξη του Χαράλαμπου Φασουλά: «Αδύναμη η συμμετοχή της Β. Εύβοιας – Αναπτυξιακά εργαλεία για έναν τόπο τα γεωπάρκα»

Μετά την πρωτοβουλία της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για ένταξη της Β.Εύβοιας ως υποψήφιας χαρακτηριζόμενης περιοχής, ως Γεωπάρκο της UNESCO και την αντίδραση μέρους κατοίκων της περιοχής σε αυτή την πρόταση, στην ενημερωτική εκδήλωση της Ιστιαίας, μια γνώμη ειδικού για αυτό το  θέμα κρίναμε πως θα ήταν ωφέλιμη.

Ο γεωλόγος Χαράλαμπος Φασουλάς που εργάζεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, επιστημονικός υπεύθυνος του γεωπάρκου Ψηλορείτη είναι συντονιστής του ελληνικού φόρουμ γεωπάρκων και αντιστοίχως αναπληρωτής συντονιστής του ευρωπαϊκού δικτύου γεωπάρκων με έδρα τη νότια Γαλλία, μιλά για τους αναγνώστες του palmosev.gr σε μια video-συνέντευξη μέσω skype, στην Πάρη Ντελκή.

Δείτε τη videoσυνέντευξη

«Ευχαριστώ για την πρόσκληση. Η αλήθεια είναι ότι τα γεωπάρκα, είναι σήμερα η τρίτη περιοχή η οποία αναγνωρίζεται σαν πρόγραμμα από την UNESCO. Υπάρχουν τα μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, υπάρχουν τα βιοσφαιρικά αποθέματα και υπάρχουν πλέον και τα παγκόσμια γεωπάρκα της UNESCO.

Στην ουσία, τα γεωπάρκα είναι ένα αναπτυξιακό εργαλείο για τον τόπο, έτσι πρέπει να το δούμε. Είναι ένα αναπτυξιακό εργαλείο για αγροτικές περιοχές, γιατί ξεκίνησε ως ένα πρόγραμμα leader. Τα προγράμματα leader είναι προγράμματα ανάπτυξης του αγροτικού χώρου. Έτσι ξεκίνησαν τα γεωπάρκα το 2000 από την Ευρώπη. Στη συνέχεια αναπτύχθηκαν σε όλο τον κόσμο και το 2015 η UNESCO δημιούργησε αυτό το πρόγραμμα, με το οποίο αναγνωρίζει πλέον περιοχές σε όλο τον κόσμο σαν παγκόσμια γεωπάρκα. Είναι ένα εργαλείο, το οποίο βασίζεται στα χαρακτηριστικά του ανάγλυφου – τα πετρώματα, τα σπήλαια, τα φαράγγια, τα οροπέδια- μαζί με τα χαρακτηριστικά του φυσικού αλλά και πολιτισμικού περιβάλλοντος, τα οποία ουσιαστικά χρησιμοποιεί σαν το μοχλό, σαν το κεφάλαιο για την ανάπτυξη διαφόρων μορφών εναλλακτικού τουρισμού, όπως είναι ο γεωτουρισμό.

Άρα λοιπόν τα γεωπάρκα στοχεύουν στη δημιουργία ενός καινούριου τουριστικού προϊόντος, που ονομάζουμε γεωτουρισμό και παράλληλα στην στήριξη της τοπικής κοινωνίας και της τοπικής παραγωγής, προσελκύοντας ποιοτικούς επισκέπτες, που δεν έχουν καμία σχέση με το μαζικό τουρισμό – είναι αυτό που λέμε εναλλακτικός, περιπατητικός, φυσιολατρικός τουρισμός – ο οποίος έρχεται σε μία περιοχή, σέβεται και αναγνωρίζει την αξία του περιβάλλοντος, γνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει ο τόπος (μιλάμε για ιδιαιτερότητες και όχι ένα παγκοσμιοποιημένο και οριζόντιο τουριστικό προϊόν), τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρει, και έτσι συνεισφέρει στην ανάπτυξη του. Είναι ένα αναπτυξιακό εργαλείο που ξεκινά από τη βάση, γι’ αυτό και το δέχτηκαν όλα τα κράτη – μέλη της UNESCO το 2015, σαν μια “bottom-up” προοπτική, που ξεκινά δηλαδή από τις τοπικές κοινωνίες , τις τοπικές αρχές και ανεβαίνει προς τα πάνω και όχι ως κάτι το οποίο επιβάλλεται από κάποιο νόμο ή από κάποια ανώτερη αρχή».

Με απλά λόγια θα βοηθήσει ένα τόπο ή  θα δημιουργεί με περιορισμούς και ιδιαίτερες ρυθμίσεις προβλήματα;

«Είναι ένα αναπτυξιακό εργαλείο, που υιοθετήθηκε από την  UNESCO σε υποβαθμισμένες ή υποανάπτυκτες περιοχές, κυρίως του αγροτικού χώρου και τους δίνει ένα κίνητρο ώστε να αναδείξουν τα ιδιαίτερα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, με έμφαση βέβαια στο γεωλογικό περιβάλλον, γιατί ουσιαστικά είναι γεωπάρκο και πρέπει να έχει γεωλογική κληρονομιά ιδιαίτερης ή παγκόσμιας αξίας, χωρίς να υποβαθμίζεται το περιβάλλον.

Προσέξτε μία ιδιαιτερότητα. Επειδή ακριβώς βασίζεται στα στοιχεία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, απαραίτητη προϋπόθεση είναι ότι αυτά προστατεύονται και αναδεικνύονται. Άρα, αν υπάρχουν ιδιαίτερα στοιχεία του γεωλογικού περιβάλλοντος (φαράγγια, σπήλαια, οροπέδια, θέσεις απολιθωμάτων και τα οποία η Βόρεια Εύβοια έχει), η μόνη υποχρέωση είναι να τα σεβόμαστε και να τα προστατεύουμε. Δεν έχει τη λογική μιας περιοχής απόλυτης προστασίας. Ίσα – ίσα, η αντιδιαστολή και η διαφορά που έχει αυτό το πρόγραμμα της UNESCO με τα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς ή τα βιοσφαιρικά αποθέματα, είναι ότι προϋποθέτει τους ανθρώπους και τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Προϋποθέτει δηλαδή ότι υπάρχουν άνθρωποι μέσα στην περιοχή του γεωπάρκου, οι οποίοι αναπτύσσουν δραστηριότητες συμβατές με μια βιώσιμη ανάπτυξη και μέσω αυτού του εργαλείου αναπτύσσονται. Αυτή είναι η βασική διαφορά».

Στην περιοχή λειτουργεί το πρόγραμμα NATURA 2000, κι ένα μέρος της περιοχής είναι μέρος οικιστικού ελέγχου, δημιουργήθηκαν πολλά προβλήματα διότι δεν έχει αξιοποιηθεί η περιοχή, ως προς την εναλλακτική μορφή τουρισμού. Πολλοί κάτοικοι, έχουν αντιδράσει σε αυτό και φοβούνται μήπως το γεωπάρκο έχει τέτοιου είδους ρυθμίσεις και αγκυλώσεις οι οποίες αντί να βοηθήσουν την ανάπτυξη της περιοχής να την μπλοκάρουν.

«Το γεωπάρκο δεν έχει καμία επιπλέον απαίτηση, παρά μόνο την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας σε κάθε τόπο. Δεν ζητάει και δεν επιβάλλει τίποτα περισσότερο, από το σεβασμό της υφιστάμενης νομοθεσίας. Η περιοχή λοιπόν της Βόρειας Εύβοιας, εφόσον έχει περιοχές ενταγμένες στο δίκτυο NATURA 2000, όπως είναι πάρα πολλές περιοχές, όπως υπάρχουν σε όλα τα γεωπάρκα της Ελλάδας, (στην Ελλάδα έχουμε 5 παγκόσμια γεωπάρκα της UNESCO, η Λέσβος, ο Ψηλορείτης, η περιοχή της Σιτείας, η περιοχή των Καλαβρύτων και η περιοχή του Βίκου-Αωου). Σε όλες αυτές τις περιοχές υπάρχουν μέσα περιοχές Natura. Όπως επίσης σε κάποιες περιοχές , όπως για παράδειγμα στο Χελμό – Βουραϊκό, μέσα στο γεωπάρκο υπάρχει και ο Εθνικός Δρυμός. Στο Βόρειο κομμάτι του Βίκου Αώου υπάρχει ένα μέρος του Εθνικού Δρυμού της Πίνδου. Εφόσον υπάρχουν τέτοιες περιοχές, οι οποίες ρυθμίζονται με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία, και γνωρίζουμε πολύ καλά ότι για τις περιοχές NATURA έχουν ξεκινήσει να εκπονηθούν τα σχέδια διαχείρισης, για όλη την Ελλάδα. Επίσης στήθηκαν φορείς διαχείρισης για όλες τις περιοχές NATURA. Αυτό είναι κάτι το οποίο υπάρχει, θα καταλήξει σε κάποια σχέδια διαχείρισης των περιοχών NATURA, το οποίο είναι και ένα ζητούμενο. Υπήρχε μία παρανόηση, η οποία είχε περάσει, είτε σκόπιμα είτε γιατί κάποιους βόλευε, ότι οι περιοχές NATURA είναι ένα εμπόδιο, ένα αρνητικό στοιχείο και δεν προσφέρουν τίποτα σε έναν τόπο, ενώ είναι ακριβώς το αντίθετο. Και η λογική πάλι των περιοχών NATURA, είναι ακριβώς να ορίσει κάποιους πυρήνες, όπου εκεί θα διατηρήσουμε το φυσικό περιβάλλον και τα χαρακτηριστικά του και στις υπόλοιπες περιοχές, στην υπόλοιπη ζώνη θα αναπτύσσονται δραστηριότητες, συμβατές με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και με τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Αυτό δεν έχει γίνει μέχρι τώρα. Δεν είχαν γίνει τα σχέδια διαχείρισης, δεν υπήρχαν φορείς διαχείρισης, με αποτέλεσμα να υπάρχει αυτή η αρνητική αντιμετώπιση, ότι στις περιοχές NATURA δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, το οποίο είναι εντελώς λάθος. Στις περιοχές NATURA λειτουργούν νταμάρια, στις περιοχές NATURA, εγκαθίστανται φωτοβολταϊκά πάρκα, ανεμογεννήτριες, διάφορες αναπτυξιακές δραστηριότητες, είτε είναι ήπιες είτε βαριές, εφόσον αυτές είναι συμβατές με το σχέδιο διαχείρισης της περιοχής NATURA. Αυτά που λέτε για τις ζώνες οικιστικής ανάπτυξης είναι κάτι άλλο, αφορά στη χωροταξία της περιοχής που πάλι διέπεται από μία νομοθεσία, η οποία πρέπει να κανονίσει αυτά τα θέματα. Το γεωπάρκο της UNESCO δεν έχει να ζητήσει τίποτα περισσότερο, ούτε να βάλει περιορισμούς. Το μόνο που ζητάει, είναι το γεωλογικό και φυσικό περιβάλλον να προστατεύονται από την υφιστάμενη νομοθεσία, να αναδεικνύονται από το φορέα διαχείρισης, να προβάλλονται προς τα έξω, να αναπτύσσει ο φορέας διάφορες τάσεις προβολής και ανάδειξης της περιοχής, έτσι ώστε να μπορέσει να προσελκύσει αυτό τον ποιοτικό τουρισμό που συζητάμε».

Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη νομοθεσία η οποία εξηγεί με λεπτομέρεια ρυθμίσεις που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για κάθε περιοχή ή κάποια στοιχεία περιορισμού ή δεσμεύσεις για την περιοχή;

«Η UNESCO έχει βγάλει τις προδιαγραφές που πρέπει να πληρούν τα γεωπάρκα, οι οποίες είναι δημοσιευμένες στην επίσημη ιστοσελίδα της».

Αυτές οι ρυθμίσεις είναι σε εθνικό ή σε παγκόσμιο επίπεδο;

«Οι προδιαγραφές αυτές είναι σε παγκόσμια κλίμακα. Κύριο είναι να υπάρχει μία γεωλογική κληρονομιά η οποία να είναι ιδιαίτερης σημασίας σε παγκόσμια κλίμακα. Δεν μπορεί οποιαδήποτε περιοχή της Ελλάδας, ή οποιασδήποτε άλλης χώρας να γίνει παγκόσμιο γεωπάρκο, πρέπει η γεωλογική της κληρονομιά να είναι πολύ ιδιαίτερη και σημαντική. Δεύτερον θα πρέπει να έχει κάποια συγκεκριμένη έκταση, να έχει ορισμένα όρια, η οποία έκταση υποχρεωτικά θα περιλαμβάνει οικισμούς και ανθρώπινες δραστηριότητες. Εάν δεν περιέχει ανθρώπους, είναι για παράδειγμα ένας Εθνικός Δρυμός, δεν μπορεί να γίνει γεωπάρκο. Πρέπει να περιλαμβάνει ανθρώπους».

Πολύ μεγάλη αντίδραση υπήρχε από τους ρητινοκαλλιεργητές. Εδώ στη Β. Εύβοια έχουμε πολύ μεγάλη συλλογή ρητίνης -λόγω των πεύκων- και καλύπτουμε το 85% της Ελληνικής παραγωγής. Υπάρχει πιθανότητα να θιγούν επί παραδείγματι οι ρητινοκαλλιεργητές ή οι μελισσοκόμοι, από τις ρυθμίσεις που πιθανά να χρειαστεί να επιβληθούν για ένα γεωπάρκο;

«Καθόλου, θα έλεγα μάλιστα ότι αυτές οι δραστηριότητες είναι συστατικό στοιχείο για ένα γεωπάρκο. Αυτές οι ιδιαίτερες παραγωγικές δραστηριότητες, που είτε είναι παραδοσιακές, είτε είναι διαχρονικές, είτε είναι ιδιαίτερες σε έναν τόπο, είναι στοιχεία αυτού που ονομάζουμε άυλη πολιτιστική κληρονομιά, που είναι απαραίτητο και ιδιαίτερο στοιχείο κάθε γεωπάρκου. Κάθε γεωπάρκο οφείλει να αναδεικνύει , αυτή την ιδιαίτερη πολιτιστική, άυλη κληρονομιά που έχει και αυτές τις παραδοσιακές δραστηριότητες. Θα έλεγα ότι είναι πλεονέκτημα για μία περιοχή, όταν υπάρχουν τέτοιες παραδοσιακές δραστηριότητες, τις οποίες το γεωπάρκο θα πρέπει να αναδείξει, να προβάλλει και στο βαθμό που έχει τη δυνατότητα, να τις ενισχύσει. Δηλαδή αν το γεωπάρκο μπορεί να αναλάβει δραστηριότητες ενίσχυσης, είτε μέσα από προγράμματα ευρωπαϊκά, είτε από χρήματα και πόρους που αυτό θα ανακαλύψει, τότε ναι θα πρέπει και οφείλει να ενισχύσει τέτοιες δραστηριότητες. Το γεωπάρκο δεν πρόκειται να βάλει κανέναν περιορισμό σε τέτοιες δραστηριότητες. Ίσα – ίσα, τα προϊόντα αυτά είναι προϊόντα τα οποία προβάλλονται, και σε άλλες περιοχές λόγω πιστοποίησης από το γεωπάρκο. Στην Ιταλία για παράδειγμα, το μέλι το συγκεκριμένο “Adamello Brenta” που είναι στις Δολομιτικές Άλπεις και το οποίο είναι μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, παίρνει πιστοποίηση από γεωπάρκο και πωλείται 4 φορές ακριβότερα από ότι ένα κοινό μέλι, λόγω της πιστοποίησης του γεωπάρκου. Δεν υπάρχει λοιπόν κανένας τέτοιος κίνδυνος».

Είναι εύκολο μια περιοχή να ενταχθεί στις ρυθμίσεις αυτές και χαρακτηριστεί ως γεωπάρκο; Η UNESCO εύκολα παραχωρεί τον χαρακτηρισμό ή χρειάζεται κάποια διαδικασία και πιθανόν να μην μπορούμε εμείς ως Βόρεια Εύβοια να μην μπορούμε να χαρακτηριστούμε γεωπάρκο;

«Θα έλεγα ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο και απαιτεί μία μακροχρόνια διαδικασία, διότι η UNESCO απαιτεί, για να ενταχθεί μία περιοχή στο πρόγραμμα αυτό, αφενός να πληροί όλα τα χαρακτηριστικά που σας είπα, και αυτά τα χαρακτηριστικά είναι η ιδιαίτερη γεωλογική αξία, η οποία πιστοποιείται από εξωτερικούς διεθνείς αξιολογητές. Θα πρέπει να έχει ένα φορέα διαχείρισης, ο οποίος θα είναι ένα νομικό πρόσωπο, μπορεί να είναι εταιρεία τοπική, αναπτυξιακή, μπορεί να είναι εταιρεία κάποιου δήμου, μπορεί να είναι οποιοδήποτε άλλο φυσικό πρόσωπο υπάρχει ή θα δημιουργηθεί, θα έχει προσωπικό, θα πρέπει να έχει τους απαραίτητους πόρους για να προβάλλει την περιοχή, να αναπτύσσει δραστηριότητες».

Εννοείτε ότι οι πόροι θα είναι δικοί του;

«Οι πόροι μπορεί να είναι είτε δικοί του, είτε να τους βρίσκει από Ευρωπαϊκά προγράμματα, είτε από ενισχύσεις των Δήμων της περιοχής, με οποιοδήποτε τρόπο δηλαδή μπορεί να έχει πόρους. Ο σκοπός είναι να προβάλλει την περιοχή, να συμμετέχει σε τουριστικές εκθέσεις, παράγει έντυπο πληροφοριακό υλικό κλπ».

Μπορεί να λάβει πόρους από πουθενά; Η UNESCO μπορεί να το χορηγήσει;

«Η UNESCO δεν δίνει χρήματα, απλώς χαρακτηρίζει. Ένα σημαντικό στοιχείο, είναι να αναπτύσσει εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Να αναπτύσσει δραστηριότητες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Είναι απαραίτητο στοιχείο αυτό. Δεν είναι μόνο, κάνουμε μία αίτηση και ορίζουμε την περιοχή, πρέπει να αναπτύσσει συγκεκριμένες δραστηριότητες. Μάλιστα, για να μπορέσει να αιτηθεί στην UNESCO και να αξιολογηθεί, θα πρέπει τουλάχιστον για ένα χρόνο να λειτουργεί πλήρως, ως παγκόσμιο γεωπάρκο».

Τι σημαίνει αυτό όταν λέμε να λειτουργεί πλήρως ως παγκόσμιο γεωπάρκο;

«Αυτό σημαίνει: Να έχει φορέα διαχείρισης, να έχει προσωπικό, να έχει πόρους, προϋπολογισμό, να αναπτύσσει δράσης προβολής, ενημέρωσης των επισκεπτών, ενημέρωσης των κατοίκων, να έχει υποδομές υποδοχής και πληροφόρησης των επισκεπτών. Δηλαδή κέντρα πληροφόρησης, μονοπάτια, διαδρομές, σημεία πληροφόρησης, όλο το έντυπο και πληροφοριακό υλικό. Να έχει προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης τα οποία θα υλοποιήσει σε συνεργασία με σχολεία, με κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ή το ίδιο με το προσωπικό που έχει, να αναπτύσσει δράσης γεωτουρισμού, δηλαδή να έχει δικά του τουριστικά πακέτα τα οποία προβάλλει. Όταν λέω τουριστικά πακέτα εννοώ συγκεκριμένους προορισμούς, διήμερες-τριήμερες εκδρομές, οργανωμένες».

Ουσιαστικά, είναι σαν να συνδυάζει τον πρωτογενή και τριτογενή τομέα παραγωγής;

«Ακριβώς είναι ένα αναπτυξιακό εργαλείο, το οποίο στηρίζεται στα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος βιοτικού και αβιοτικού, φυσικού και πολιτισμικού με σκοπό την ενίσχυση του τουρισμού σε μια περιοχή, που εμείς ονομάζουμε γεωτουρισμό. Μια μορφή βιώσιμου ποιοτικού τουρισμού που θα ενισχύσει την οικονομία».

Με λίγα λόγια  είναι ευκαιρία για μια οικονομία να μπορεί να χαρακτηριστεί γεωπάρκο, διότι μπορεί με αυτό τον τρόπο να αναπτύξει καλύτερα πρωτογενή και τριτογενή τομέα παραγωγής, δηλαδή γεωργία, κτηνοτροφία και όλες τις δράσεις του πρωτογενούς τομέα παραγωγής και να τα συνδυάσει με τον τουρισμό, όπου και θα τα διαθέτει.

«Αυτό είναι ακριβώς το μοντέλο όπως το περιγράψατε. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 140 περιοχές από όλο τον κόσμο, ενταγμένες σε αυτό το δίκτυο γεωπάρκων, είναι 73 περιοχές από την Ευρώπη και θα πρέπει να σας πω ότι σε κάποιες χώρες υπάρχουν λίστες αναμονής, γιατί κάθε χρόνο εξετάζονται δύο αιτήσεις μόνο, από κάθε χώρα. Στην Κίνα για παράδειγμα, έχουν 128 εθνικά γεωπάρκα και μόνο 28 είναι ενταγμένα στο παγκόσμιο δίκτυο γεωπάρκων και τα υπόλοιπα περιμένουν στη σειρά, μέχρις ότου να φτάσουν στην δυνατότητα να αιτηθούν και αυτά για να μπορέσουν να ενταχθούν. Στην Ευρώπη, υπάρχουν χώρες όπως η Ισπανία, η οποία έχει 12 γεωπάρκα στην UNESCO, η Ιταλία που έχει 10, ενώ υπάρχουν αντίστοιχα άλλες 8 ή 10 περιοχές, που προσπαθούν να ενταχθούν στο δίκτυο αυτό. Υπάρχουν χώρες, όπως για παράδειγμα οι Σκανδιναβικές, που επενδύουν πάνω από 10 εκατομμύρια σε αυτό το project που ονομάζουν, για να δημιουργήσουν ένα γεωπάρκο, μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 5 χρόνων. Είναι μία διαδικασία, την οποία δεν ξέρω αν έχουμε αντιληφθεί σωστά στην Ελλάδα. Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε σε ένα συνέδριο που διοργανώσαμε το Μάιο, στην έδρα της UNESCO στην Αθήνα, όπου έγινε και μια παρουσίαση της Βόρειας Εύβοιας είναι η αλήθεια, για τη δυνατότητα που υπάρχει να δημιουργηθεί γεωπάρκο. Αυτό που θέλουμε να πούμε είναι μία διαδικασία μακροχρόνια. Δεν είναι κάτι το οποίο αποφασίζουμε και τον άλλο μήνα κάνουμε την αίτηση. Θα πρέπει ουσιαστικά να δημιουργήσουμε όλες τις υποδομές και τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για να είμαστε έτοιμοι να κάνουμε την αίτηση. Θα πρέπει να ξέρετε ότι σε εθνικό επίπεδο, οι αιτήσεις προωθούνται μέσα από την Εθνική Επιτροπή της UNESCO, αφού πρώτα γίνει μια προαξιολόγηση, ότι πληρούνται δηλαδή όλες οι προδιαγραφές που ορίζει η UNESCO. Γιατί η εθνική επιτροπή δεν θέλει να στέλνει υποψηφιότητες, οι οποίες είναι αδύναμες και οι οποίες θα απορριφθούν αμέσως, γιατί είναι ένα πλήγμα αν θέλετε για την Ελλάδα».

Θεωρείτε πως αν προχωρούσαμε σε μια υποψηφιότητα της Βόρειας Εύβοιας θα ήταν μια δυνατή συμμετοχή;

«Στην παρούσα φάση, θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά αδύναμη, γιατί γνωρίζω ότι δεν έχετε σχεδόν τίποτα. Η γεωλογία της έχει κάποια ιδιαίτερα γεωλογικά σημαντικά χαρακτηριστικά, όπως το απολιθωμένο δάσος, καταρράκτες, φαράγγια, τα οποία όμως θα πρέπει να αξιολογηθούν σε συνδυασμό με όλα τα άλλα στοιχεία και τις προϋποθέσεις που έχει η περιοχή. Αυτή τη στιγμή θεωρώ πως είναι αδύνατον να γίνει μια αίτηση μέσα στον επόμενο χρόνο ή στα επόμενα δύο χρόνια. Θα απαιτηθεί προσπάθεια αρκετών χρόνων μέχρι να καταφέρει η περιοχή να φτάσει στο σημείο να κάνει την αίτηση.

Δηλαδή για τι βάθος χρόνου μιλάμε; Μια πενταετία ας πούμε;

Εάν τρέξουν λίγο τα πράγματα – γιατί όλα εξαρτώνται από την υποστήριξη που θα λάβει από τις Τοπικές Αρχές και την Περιφέρεια – αν βρεθούν οι απαραίτητοι πόροι, για να γίνουν όλες αυτές οι υποδομές που πρέπει τα μονοπάτια, τα κέντρα πληροφόρησης τα σημεία συγκέντρωσης κόσμου να γίνουν οι εκδόσεις, να δημιουργηθεί ο φορέας, να αναπτυχθούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα, να αρχίσουν να λειτουργούν να τρέχουν όλα αυτά, το ελάχιστο που  απαιτείται είναι τουλάχιστον3 χρόνια θα έλεγα εγώ».

Ποιο είναι το σχέδιο δράσης;

«Θα έλεγα ότι μια απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει μια περιοχή να δημιουργήσει ένα γεωπάρκο και να καταφέρει να αιτηθεί την ένταξη της στο Παγκόσμιο δίκτυο γεωπάρκων της UNESCO, είναι η σύνταξη ενός σχεδίου δράσης. Θα έλεγα ότι είναι το Α και το Ω, είναι το σημείο από το οποίο πρέπει κάποιος να ξεκινήσει. Για αυτό το σχέδιο δράσης, θα πρέπει κανείς να καταγράψει το κεφάλαιο το φυσικό και τουριστικό που έχει η περιοχή, θα πρέπει να αναγνωρίσει τα όρια της περιοχής, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να ενταχθούν μέσα σε αυτό που ονομάζουμε γεωπάρκο, γιατί μπορεί ανάλογα μία περιοχή να μείνει έξω από το γεωπάρκο για συγκεκριμένους λόγους και συγκεκριμένες αιτίες. Το σχέδιο δράσης είναι αυτό που θα δώσει και τα όρια της περιοχής, θα προτείνει φορέα διαχείρισης, με βάση τα τοπικά χαρακτηριστικά, υφιστάμενες δομές που υπάρχουν και επίσης θα καθορίσει τα μελλοντικά βήματα, δηλαδή τα βήματα τα οποία θα πρέπει να ακολουθήσει η περιοχή, έτσι ώστε να σχεδιάσει τις υποδομές, να τις αναπτύξει, να τις λειτουργήσει και να φτάσει στο επίπεδο που ζητάει η UNESCO, να λειτουργεί ως de facto γεωπάρκο».

Δηλαδή υπάρχει κάτι σαν μπούσουλας για την περιοχή, ο οποίος μας επιτρέπει να τον ακολουθήσουμε και να κάνουμε ένα, δύο, τρία βήματα; Η UNESCO μας καθοδηγεί σε αυτό;

«Έτσι ξεκινάνε όλες οι περιοχές που θέλουν να αναπτύξουν γεωπάρκο και που δεν έχουν άλλες υποδομές. Υπάρχουν περιπτώσεις, και είναι αρκετές, που υπάρχουν περιοχές ήδη αναγνωρισμένες, είτε από εθνικές νομοθεσίες, είτε με άλλο τρόπο από διεθνείς φορείς, όπως για παράδειγμα ένα εθνικό πάρκο, το οποίο επιζητά να αναγνωριστεί επίσης σαν γεωπάρκο της UNESCO. Αυτό σημαίνει ότι εκεί, υπάρχει ένας φορέας διαχείρισης, παρόλ’ αυτά όμως πάλι τα όρια συζητιούνται, γιατί θα πρέπει να είναι μεγαλύτερα, θα πρέπει να περιλαμβάνουν κόσμο, και ακολουθείται πάλι η διαδικασία, μέσα από ένα σχέδιο δράσης που θα τους φέρει στο επίπεδο, ώστε να μπορούν να αιτηθούν την ένταξη τους σαν γεωπάρκο. Γι’ αυτό λέμε πως είναι πάρα πολύ σημαντικό, μια περιοχή να ξεκινήσει με ένα τέτοιο σχέδιο δράσης, για να ξέρει ακριβώς προς τα που θα κινηθεί, τι είναι αυτά ακριβώς που θα πρέπει να δείξει και να προβάλλει, που πρέπει να δώσει έμφαση και ακριβώς να έχει ένα μπούσουλα έως ότου να καταφέρει να φτάσει σε ένα επίπεδο ικανό για να υποβάλλει αίτηση. Η UNESCO, αυτό που ζητάει και τονίζει, και από όλους εμάς που τυγχάνει να είμαστε και αξιολογητές σε όλο τον κόσμο στα γεωπάρκα, είναι ότι κάθε περιοχή που εντάσσεται στο παγκόσμιο δίκτυο των γεωπάρκων, θα πρέπει να έχει τα ίδια ποιοτικά χαρακτηριστικά σε όλο τον κόσμο, έτσι ώστε ένας επισκέπτης, όταν επισκέπτεται την Κίνα, την Αμερική, τη Γαλλία, την Ιταλία ή την Ελλάδα, να βρίσκει ίδιες παρεχόμενες υπηρεσίες, ίδιας ποιότητας και ίδιου επιπέδου».

Αν πούμε ότι απαιτείται μια συγκεκριμένη έκταση προκειμένου να χαρακτηριστεί μια περιοχή ως γεωπάρκο, απαιτείται κι ένας συγκεκριμένος πληθυσμός;

«Όχι, όχι, ίσα – ίσα, εγώ θα έλεγα ότι όσο πιο αραιός είναι ο πληθυσμός, τόσο πιο σημαντικός είναι αυτός ο δείκτης ουσιαστικά ελλείμματος ανάπτυξης, που έχει η περιοχή και η αναγκαιότητα παρέμβασης, οπότε δεν είναι κριτήριο το αν θα έχει από τόσους κατοίκους ή όχι. Θα έλεγα όσους λιγότερους έχει, γιατί αυτός ακριβώς δείχνει ότι η περιοχή είναι απομονωμένη, ότι έχει αυτά τα ελλείμματα στην ανάπτυξη, σε υποδομές, αν θέλετε ελλείμματα σε ευκαιρίες ανάπτυξης που δεν υπάρχουν σε κάποιες περιοχές. Γι’ αυτό το λόγο το γεωπάρκο έρχεται σαν ένα εργαλείο, σαν μια ευκαιρία, για να δώσει κίνητρα στην περιοχή να αναπτυχθεί με ένα βιώσιμο τρόπο».

Υπάρχει κάποιο εθνικό νομικό πλαίσιο το οποίο καθορίζει την λειτουργία των γεωπάρκων ή όχι;

«Για τα παγκόσμια πάρκα της UNESCO δεν υπάρχει εθνικό νομικό πλαίσιο, αυτό καθορίζεται από τους κανονισμούς και τις οδηγίες που έχει εκδώσει η ίδια η UNESCO. Όμως εδώ θα πρέπει να πούμε, ότι σε πολλές χώρες στον κόσμο, για παράδειγμα στην Κίνα, στην Ισπανία, στη Γερμανία, υπάρχουν παράλληλα με τα γεωπάρκα της UNESCO και αντίστοιχα  Εθνικά γεωπάρκα, τα οποία αναγνωρίζονται από την οικεία νομοθεσία σαν προστατευόμενες περιοχές.

Εδώ απαιτείται μια διευκρίνιση. Άλλο είναι ένα παγκόσμιο γεωπάρκο κι άλλο ένα εθνικό γεωπάρκο;

Το παγκόσμιο γεωπάρκο αναγνωρίζεται από την UNESCO, και λειτουργεί με βάση τις προδιαγραφές που θέτει η UNESCO, οι οποίες πάντα σέβονται την οικεία νομοθεσία. Το εθνικό γεωπάρκο, είναι μια προστατευόμενη περιοχή, όπως είναι ο Εθνικός δρυμός για παράδειγμα που έχουμε εμείς, η οποία αναγνωρίζεται εθνική νομοθεσία, είναι προστατευόμενη περιοχή με συγκεκριμένους κανόνες προστασίας και διαχείρισης. Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν εθνικά γεωπάρκα, παρόλο που υπάρχει η δυνατότητα αναγνώρισης μιας περιοχής, με βάση το νόμο της βιοποικιλότητας. Αυτός ο νόμος λέει, ότι αν μια περιοχή που έχει τα χαρακτηριστικά να αναγνωριστεί φυσικό πάρκο, περιφερειακής ή εθνικής εμβέλειας, έχει ιδιαίτερα γεωλογικά χαρακτηριστικά, μπορεί να πάρει τον τίτλο του γεωπάρκου. Αυτό όμως θα αφορά σε προστατευόμενη περιοχή, όπως είναι ο Εθνικός δρυμός ή τα εθνικά πάρκα. Σε αυτή την περίπτωση, το Υπουργείο Περιβάλλοντος ορίζει το φορέα διαχείρισης, καθορίζει τον τρόπο προστασίας, ποια είναι τα προστατευόμενα αντικείμενα κλπ. Αυτό δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, παρόλο που προβλέπεται από το νόμο, καμία περιοχή στην Ελλάδα, δεν έχει αναγνωριστεί ως Εθνικό γεωπάρκο, ούτε κάποιο από τα 5 γεωπάρκα της UNESCO. Γιατί ακριβώς ο νόμος έχει προβλήματα εφαρμογής, λείπουν κάποιες διατάξεις, έτσι ώστε να μπορέσει να εφαρμοστεί.

Παρόλα αυτά, η UNESCO δεν απαιτεί, να είναι ήδη αναγνωρισμένη από την εθνική νομοθεσία μια περιοχή για να την εντάξει στο δίκτυο της, και είναι ανεξάρτητο από το αν αναγνωρίζεται ή όχι η ένταξη στο παγκόσμιο δίκτυο των γεωπάρκων. Ίσως εδώ στην δική σας περίπτωση να έγινε μια παρανόηση. Ίσως κάποιοι να είχαν στο μυαλό τους ότι όταν μιλούσαν για γεωπάρκο, μιλούσαν για μια εθνικά προστατευόμενη περιοχή, σαν ένα εθνικό πάρκο ή δρυμό, κάτι το οποίο δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το γεωπάρκο της UNESCO, που σας είπα ότι είναι ένα αναπτυξιακό εργαλείο και όχι μία προστατευόμενη περιοχή. Σέβεται τις προστατευόμενες περιοχές, θα έλεγα ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση να προστατεύεται το φυσικό και το γεωλογικό περιβάλλον, κάτι που είναι αυτονόητο. Όταν το χρησιμοποιούμε σαν εργαλείο, σαν τουριστικό προϊόν, είναι αυτονόητο ότι πρέπει να το προστατεύουμε. Αν το καταστρέψουμε, δεν έχουμε τουριστικό προϊόν να δείξουμε. Αλλά δεν έχει καμία σχέση, το παγκόσμιο γεωπάρκο της UNESCO με τα εθνικά γεωπάρκα που μπορούν να υπάρχουν σε κάθε χώρα, είναι εντελώς ανεξάρτητα και διαφορετικά».

Άρα και οι ευκαιρίες για να ενταχθεί η περιοχή μας σε ένα παγκόσμιο δίκτυο γεωπάρκων  στην UNESCO, είναι λίγες; Δεν είναι εύκολο; Γιατί εμείς (οι κάτοικοι) θεωρήσαμε πως αρκεί να το πάρουμε απόφαση και θα γίνουμε..

«Όχι δεν είναι εύκολο. Αυτή η αίτηση, εξετάζεται από εξωτερικούς αξιολογητές και όσον αφορά την αξία της περιοχής, δηλαδή την αξία του αντικειμένου που θα προβάλλει, τη γεωλογική πχ κληρονομιά, αλλά εξετάζεται και με βάση τη λειτουργία της, αν δηλαδή η περιοχή λειτουργεί σαν γεωπάρκο. Ότι υπάρχουν όλες αυτές οι συνιστώσες που χρειάζονται, η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας για παράδειγμα, οι τοπικοί φορείς, συνεταιρισμοί, οργανώσεις, ουσιαστικά θα έλεγα ότι επιβάλλεται να έχουν λόγο στη διαχείριση του γεωπάρκου. Θα πρέπει ο λόγος τους να ακούγεται μέσα στο φορέα διαχείρισης. Συνήθως τα γεωπάρκα αυτό που κάνουν είναι ότι δημιουργούν κάποιες επιτροπές, που είναι επιτροπές επιστημονικές διαχείρισης, συμβουλευτικές, όπως θέλει τις λέει ο καθένας, στις οποίες μέσα συμμετέχουν διάφοροι φορείς. Οργανώσεις, γεωργικοί συνεταιρισμοί, εμπορικοί σύλλογοι – όλοι αυτοί που θα επωφεληθούν ουσιαστικά από τη λειτουργία του γεωπάρκου και έχουν και αυτοί το λόγο τους. Υπάρχει προφανώς η τοπική κοινωνία, οι τοπικές αρχές. Δεν μπορεί να λειτουργήσει ένα γεωπάρκο, εάν οι Δήμοι δεν θέλουν, γιατί δεν μπορεί να πάρει κανείς τη διαχείριση μιας περιοχής από έναν Δήμο. Ο Δήμος είναι αυτός που θα αποφασίσει, και θα πει ναι εγώ θέλω είτε ολόκληρος ο Δήμος είτε ένα κομμάτι του Δήμου που έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, να ενταχθεί σε αυτό το γεωπάρκο. Στον Ψηλορείτη για παράδειγμα, είμαστε 8 Δήμοι που συμμετέχουν στο γεωπάρκο. Οι 4 είναι εξ’ ολοκλήρου μέσα στο γεωπάρκο, ενώ οι άλλοι 4 έχουν επιμέρους περιοχές τους. Έκατσαν κάτω, συμφώνησαν ότι θα συμμετέχουν στο γεωπάρκο, έδωσαν τη δυνατότητα σε μία αναπτυξιακή εταιρεία που υπάρχει στην περιοχή να «διαχειριστεί» την ανάπτυξη του γεωπάρκου».

Ενημερώθηκαν κι οι πολίτες για τις δράσεις που μπορεί να αναπτύξουν…

«Κυρίως δράσεις προβολής, ανάδειξης, ενημέρωσης γιατί τα θέματα της προστασίας και της διαχείρισης αφορούν την Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Δηλαδή όπως είναι το Δασαρχείο, το θέμα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, ή το θέμα της προστασίας της γεωλογικής κληρονομιάς, των απολιθωμάτων, φαραγγιών κλπ, αυτά είναι αρμοδιότητα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Δεν έχουν να κάνουν με το γεωπάρκο. Το γεωπάρκο δεν μπορεί να κάνει ούτε διαχείριση, ούτε προστασία, γιατί είναι καθαρά αρμοδιότητες του κράτους. Αυτό που κάνει είναι προβολή, διοργανώνει δραστηριότητες, διοργανώνει εκπαιδευτικές δράσεις, συμμετέχει σε τουριστικές εκθέσεις, φτιάχνει αυτές τις ομάδες παραγωγών, ξενοδόχων, εστιατόρων, για κοινές δράσεις. Αυτά είναι τα απαραίτητα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένα γεωπάρκο.

Είναι άρα απαραίτητη προϋπόθεση, να το αγαπήσουν οι ίδιοι οι κάτοικοι, και να θέλουν να λειτουργήσει σαν γεωπάρκο. Να συνεργαστούν μετά όλοι μαζί, οι κάτοικοι, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι φορείς, ο εμπορικός κόσμος και οι παραγωγοί. Και όλο αυτό να βγει σαν ένα τουριστικό προϊόν».

Πολύ ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες και πολύ διαφωτιστικές

«Εδώ στην Κρήτη, έχουμε τρεις περιοχές οι οποίες είναι αναγνωρισμένες από την UNESCO. Μέχρι πριν από δύο χρόνια, η μόνη περιοχή που ήταν αναγνωρισμένη από την UNESCO, ήταν το φαράγγι της Σαμαριάς, που είναι Εθνικός δρυμός, αλλά και σαν βιοσφαιρικό απόθεμα».

Τι σημαίνει αυτό;

«Βιοσφαιρικό απόθεμα. Μια από τις άλλες περιοχές που χαρακτηρίζει η UNESCO .Άνθρωπος και Βιόσφαιρα. Είναι μια αυστηρά προστατευόμενη περιοχή, σε πολλά σημεία, ουσιαστικά δεν επιτρέπονταν πολλές δραστηριότητες, ούτε κτηνοτροφία δεν επιτρέπονταν. Από το 2015 και μετά όμως, που δημιουργήθηκε το άλλο πρόγραμμα με τα γεωπάρκα, έχουμε πλέον το Γεωπάρκο της Σητείας και το Γεωπάρκο του Ψηλορείτη. Έτσι λοιπόν η Κρήτη έχει τρεις περιοχές και έλαβε την απόφαση η εκλεγμένη περιφέρεια Κρήτης, να δημιουργήσει μία ολοκληρωμένη χρονική επένδυση με τίτλο «Οι περιοχές UNESCO Κρήτης». Ουσιαστικά από το ΕΣΠΑ, κατευθύνονται χρήματα, για να ενισχυθούν αυτές οι τρεις περιοχές της UNESCO, να αναπτύξουν δράσεις συνδυαστικές και συνεργασίας μεταξύ τους, με σκοπό να δημιουργηθεί ένα κοινό τουριστικό προϊόν στην Κρήτη, που θα είναι οι περιοχές UNESCO Κρήτης. Ουσιαστικά, αναγνωρίζει η ίδια η Περιφέρεια την αξία που έχει μια περιοχή UNESCO για την ίδια την Περιφέρεια. Και δεν είναι μόνο τα οφέλη που θα έχουν αυτές οι τρεις περιοχές, αλλά είναι τα οφέλη που θα έχει όλο το νησί, από τη στιγμή που θα υπάρχουν αυτές οι τρεις περιοχές και θα μπορούν επισκέπτες, όταν θα γνωρίσουν αυτό το προϊόν να μετακινούνται ανάμεσα στις περιοχές, ώστε έτσι να επωφελείται όλο το νησί, μέσα από το λεγόμενο ποιοτικό τουρισμό. Ο μαζικός τουρισμός θα υπάρχει πάντα, είναι ένα στοιχείο, το οποίο δεν μπορεί κανείς να αναιρέσει, ούτε να το μειώσει. Θα υπάρχει και θα λειτουργεί με τους δικούς του κανόνες. Ο εναλλακτικός τουρισμός, ο τουρισμός που πρεσβεύουν τα γεωπάρκα είναι ένας ποιοτικός τουρισμός, έχει και αυτός ένα μερίδιο, έχει και αυτός το δικό του εμπορικό κομμάτι στη χώρα. Περίπου το 30% των παγκόσμιων «τουριστών» είναι τουρίστες που ενδιαφέρονται για εναλλακτικό τουρισμό. Είναι υψηλού εισοδήματος επισκέπτες, είναι μορφωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι έρχονται ανεξάρτητα σε μια περιοχή, ενοικιάζουν το αυτοκίνητό τους, επιλέγουν τις διαδρομές που θα πάρουν, μένουν στους ξενώνες, αγοράζουν προϊόντα. Είναι αυτοί  που πραγματικά αυτοί που αφήνουν χρήματα στην τοπική οικονομία. Και όχι σε κάποιο tour operator της Γερμανίας ή του εξωτερικού».

Με λίγα λόγια αυτό που μπορούμε εμείς να ακολουθήσουμε σαν το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας η Εύβοια, να ακολουθήσει την Κρήτη στα χνάρια και να μιμηθούμε λίγο τους ρυθμούς ανάπτυξης.

«Αυτό που έχω να προσθέσω είναι ότι όλα αυτά είναι ανοικτά δεδομένα και μπορεί κανείς να ενημερωθεί αν επισκεφθεί την ιστοσελίδα της UNESCO για τα παγκόσμια γεωπάρκα πως αναπτύσσεται ένα γεωπάρκο τι προδιαγραφές απαιτούνται. Τα πάντα είναι ανοικτά. Το ίδιο συμβαίνει αν επισκεφθεί κανείς την ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού δικτύου γεωπάρκων».

Πάρη Ντελκή