Πατριωτισμός και μαθητικές παρελάσεις

του Δημήτρη Στεργίου

Μετά τον εορτασμό της 28^ης Οκτωβρίου, συζητήσεις με αναφορές σε χιλιοειπωμένα επιχειρήματα που αφορούν στις μαθητικές παρελάσεις και στην πολύπαθη έννοια της πατρίδας, δεν λένε να σταματήσουν.  Το διαδίκτυο προσφέρεται αφειδώς. Το ανάθεμα στους αντιφρονούντες και η διεκδίκηση ευσήμων πατριωτισμού,  αποτελούν για πολλοστή φορά το επίμαχο ζήτημα.

Επειδή θεωρώ,  ότι η πεισματική υπεράσπιση θέσεων και απόψεων, χωρίς λογικά επιχειρήματα, αποτελεί απότοκο δόγμα  άσχημων εποχών, όχι μόνον για την Ελλάδα αλλά και για όλη την ανθρωπότητα, παραθέτω κάποιες σκέψεις που επιθυμώ να μοιραστώ μαζί σας προκειμένου να ξεκινήσει  γόνιμος διάλογος.  Ας ξετυλίξουμε λοιπόν μαζί το κουβάρι του συλλογισμού.

Η  «πατρίδα», που από τα χρόνια της αρχαιότητας συνιστά μεγίστη αξία για τα μεμονωμένα άτομα και τις κοινωνίες,  αποτελεί έννοια που κατά την ροή της ιστορίας, περιγράφεται με διαφορετικό τρόπο, εξ’ αιτίας των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών που αντανακλούν σ’ αυτήν  οι  επικρατούσες συνθήκες και αντιλήψεις.  Έννοιες δηλ. που αποτελούσαν βασικά και απαραίτητα συστατικά της πατριωτικής αντίληψης, έχουν μεταλλαχθεί  ή έχουν καταργηθεί, ενώ άλλες καινούργιες έχουν προστεθεί.

Σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι με την έννοια «πατρίδα», ορίζουμε ένα σύνολο συγκεκριμένων και αφηρημένων αξιών και εννοιών, όπως τον οριοθετημένο γεωγραφικό  χώρο, τον τόπο καταγωγής  μας, την ιστορία μας, τα κοινά ήθη και έθιμα, τον τόπο που ζουν οι φίλοι μας και οι συγγενείς μας, εκεί όπου είναι το σπίτι μας, την κοινή, παιδεία, εκεί τέλος πάντων που θεωρούμε ότι ανήκουμε δικαιωματικά.  Η γλώσσα και η θρησκεία,  που ιστορικά αποτελούν δύο από τα βασικά συστατικά της «πατρίδας», τα τελευταία χρόνια, εξ’ αιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης και της παγκοσμιοποίησης,  αποτελούν μεταβαλλόμενες έννοιες. Στις Η.Π.Α. π.χ., που θεωρούνται η σημαντικότερη χώρα στον κόσμο,  υπάρχει γλωσσική και θρησκευτική πανσπερμία, χωρίς να παρατηρείται έκπτωση πατριωτισμού.

Αυτό λοιπόν το τόσο πολύτιμο αγαθό που λέγεται «πατρίδα», αγαπούμε, προβάλλουμε, προστατεύουμε και τιμούμε.  Πως το κάνουμε αυτό;  Με δημιουργική,  κοινωνική και  αλληλέγγυα συμμετοχή στο δημιουργικό γίγνεσθαι, την διαφύλαξη της  ακεραιότητάς της, των θεσμών που αφορούν στην ισονομία , την δικαιοσύνη, την ελευθερία και γενικώς των πανανθρώπινων αξιών.

Οι παραπάνω διαπιστώσεις είναι παγκόσμιες. Υπάρχουν χιλιάδες πατρίδες στην οικουμένη, που αποτελούν βασικό συστατικό των ανθρωπίνων κοινωνιών και ισορροπιών. Παντού στον κόσμο,  οι κοινωνίες των ανθρώπων, εκφράζουν την αγάπη  και αφοσίωσή τους στην «πατρίδα», με εκδηλώσεις πίστης, λατρείας και τιμής.  Η παρέλαση είναι ένας απ’ αυτούς.

Η μαζική ομοιόμορφη εμφάνιση, ο σχηματισμός φάλαγγας, οι κωδικοποιημένες κινήσεις, όπως ο βηματισμός, ή κίνηση των χεριών, η στροφή της κεφαλής, αποτελούν κάποια από τα χαρακτηριστικά αυτής της εκδήλωσης.   Χαρακτηριστικά, που λογικά και παραδοσιακά αφορούν κυρίως σε στρατιωτικές οργανώσεις.  Μελετώντας την ιστορία,  διαπιστώνουμε  ότι οι παρελάσεις εκτός από την απόδοση τιμών στην πατρίδα,  πραγματοποιούντο και εξακολουθούν να πραγματοποιούνται για να τονώσουν το φρόνημα των πολιτών και να ενσπείρουν φόβο στους εχθρούς.

Η εξέλιξη και η πρόοδος της ανθρωπότητας, δημιουργούν διαρκώς νέα δεδομένα που επιβάλλουν γενικές αναθεωρήσεις και προσαρμογές.  Η ανάπτυξη της οικονομίας,  η τήρηση των αρχών  της δημοκρατίας και της ισονομίας, ο σεβασμός της οικολογικής ισορροπίας, είναι πλέον κάποια από τα αναγκαία δεδομένα που απαιτούνται για την  δημιουργία αίσθησης  ασφάλειας και συνθηκών ανάπτυξης και ευημερίας. Είναι προφανές ότι ακόμα και το εντελώς  αντιπαραγωγικό αλλά δυστυχώς ενίοτε απαραίτητο οπλικό αμυντικό σύστημα, μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε τέτοιες συνθήκες. Είναι βέβαιο ότι όσες παρελάσεις και να γίνουν, αν δεν συντρέχουν λόγοι ανάπτυξης και ευημερίας, η ανάταξη του εθνικού φρονήματος θα είναι εντελώς ψευδεπίγραφη. Η διαπίστωση αυτή αποτελεί πλέον κοινή παγκόσμια διαπίστωση.  Η εμμονή σε παρελάσεις στρατιωτικού τύπου και μάλιστα από μαθητές, αποτελεί «μη συμμόρφωση» στα νέα δεδομένα, που αγγίζει τα όρια της γελοιότητας.  Μια ματιά στον παρακάτω χάρτη, επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές.

Είναι λοιπόν οι μαθητικές παρελάσεις δόκιμος και σύγχρονος τρόπος έκφρασης πατριωτισμού ή απλά αποτελεί ταμπού που δεν έχει πλέον νόημα;  Άραγε σε τι θα υπολείπονταν μια θεατρική παράσταση, μια ομιλία, μια κινηματογραφική ταινία, μια δημόσια συζήτηση, μια εκδήλωση τέλος πάντων, όπου η μαθητιώσα νεολαία θα πληροφορείτο ότι το ’40, μας την πέσανε οι Φασίστες και οι Ναζί και ότι για να μας υπολογίζουν οι γύρω μας πρέπει να είμαστε παραγωγικοί και αξιόπιστοι;  Αν κάποιοι πιστεύουν,  ότι εμείς και οι Τούρκοι, που κάνουμε μαθητικές παρελάσεις,  είμαστε περισσότερο πατριώτες και αποτελεσματικότεροι πολίτες από τους Γάλλους, τους, Ιταλούς, τους  Γερμανούς ή τους Αμερικανούς, δεν έχουν παρά να ξεκινήσουν ταχύρυθμη ενημέρωση για τις χώρες αυτές (ταξίδια, βιβλία, ντοκιμαντέρ κλπ).