Δασικές πυρκαγιές και κλιματική αλλαγή

 

Αποστόλης  Λούλης

 

 

 

Το δέντρο

(Active Member)

«Κάποιοι δεν είδαν φωτιά, άλλοι το νιώσαν στο πετσί τους
δεν βρίσκανε κλαδί, άλλοι κλαδεύαν την ζωή τους
άλλοι με στάχτες δώσανε φτερά στο παραμύθι
κι  άλλοι του ονείρου σα να κλέψανε τη λήθη
και  ξαπλώσανε στου δέντρου τη σκιά
και του ’ταξαν να ξυπνήσουν όταν σβήσει η φωτιά..»

«Με το να αποδίδουμε τις φωτιές μόνο στην κλιματική αλλαγή, απαλλάσσουμε από τις ευθύνες τους εγκληματίες που ζουν ανάμεσά μας. Δείχνουμε κοινωνική ευαισθησία, αλλά ρίχνουμε όλο το φταίξιμο μόνο στην “πολιτεία”, στις ηγεσίες των ΗΠΑ ή της Κίνας. Όσο μεγαλύτερο φαντάζει το πρόβλημα τόσο καλύτερα! Είμαστε θύματα και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα! Καταραμένες κυβερνήσεις! Στο μεταξύ παραμονεύει ένας αόρατος εμπρηστής, ένας ψυχοπαθής που παίζει με σπίρτα! Όσο για το ξεκίνημα της φωτιάς, εννιά στις δέκα φορές ευθύνονται ένας ή περισσότεροι άνθρωποι:, πρόκειται για ατυχήματα, δολιοφθορές ή τρομοκρατικές ενέργειες»

(Athens Voice: Σώτη Τριανταφύλλου)

Οι φωτιές φέρνουν φωτιές

Προκαλώντας την απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου (GHG), οι δασικές πυρκαγιές συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή. Το θερμότερο κλίμα οδηγεί τα δάση να γίνονται ξηρότερα και τα υποβαθμίζει, γεγονός που αυξάνει την ευπάθεια τους στη φωτιά. Ο αριθμός και η κλίμακα των πυρκαγιών αυξάνονται δημιουργώντας έτσι έναν αέναο κύκλο.
Τα δάση της Μεσογείου είναι σήμερα πιο εύφλεκτα σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό οφείλεται στους καύσωνες και τις παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας ως αποτέλεσμα κλιματικών αλλαγών, αλλά και των αλλαγών στη χρήση γης, την εγκατάλειψη της υπαίθρου και την κακή διαχείριση των δασικών εκτάσεων. Το αποτέλεσμα είναι πυρκαγιές μεγαλύτερης έντασης και διάρκειας, ένα φαινόμενο που θα χειροτερεύει με τον χρόνο δεδομένου ότι η απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα από τα καιόμενα εδάφη, εντείνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Σε ιδιαίτερα δυσοίωνη θέση βρίσκεται και η Ελλάδα.
Είναι προφανές ότι όσον αφορά τις πυρκαγιές βρισκόμαστε μπροστά σε έναν φαύλο κύκλο. Οι κλιματικές αλλαγές παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση των πυρκαγιών που με τη σειρά τους εντείνουν το πρόβλημα. Οι πολιτικές ηγεσίες, αν δεν συμφωνήσουν σε μία δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα αφήσουν το μέλλον μας στις φλόγες!

Η κακή ποιότητα του αέρα είναι από τους μεγαλύτερους κινδύνους που σχετίζονται με τις πυρκαγιές. Αυτό που μένει στον αέρα μετά από μια πυρκαγιά εξαρτάται από το τί ακριβώς κάηκε. Το 2015 ο καπνός από τις πυρκαγιές στο Βόρνεο ώθησε τον δείκτη ποιότητας του αέρα στο 2000 (οτιδήποτε πάνω από 300 θεωρείται επικίνδυνο). Ο εισπνεόμενος αέρας τότε προκάλεσε την ανάπτυξη σημαντικών λοιμώξεων του αναπνευστικού σε 500.000 άτομα και πρόωρο θάνατο 100.000 ανθρώπων. Όλες οι πυρκαγιές εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα, μονοξείδιο του άνθρακα και σωματίδια συμπεριλαμβανομένου του λευκού (οργανικού) και του μαύρου άνθρακα. Το ακριβές κοκτέιλ εκπομπών κάθε φωτιάς, καθορίζεται και από τον τρόπο με τον οποίο αυτή καίει. Μια φωτιά με φλόγες και ολοκληρωμένη καύση εκπέμπει περισσότερο μαύρο καπνό. Αν όμως σιγοκαίει με λιγότερο πλήρη καύση, τότε βγάζει λευκό οργανικό καπνό.

Τα Peatlands (εκτάσεις τύρφης) αντιπροσωπεύουν μόλις το 3% της χερσαίας κάλυψης αλλά κατέχουν το 30% του άνθρακα στον κόσμο. Ο καπνός τους είναι παχύς και λευκός, με σημαντικές ποσότητες μικροσωματιδίων 2,5 μικρομέτρων(PM2,5) και ο δείκτης ποιότητας του αέρα ανέρχεται εκεί στους 2000.
Τα τρία μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα: Φαινόμενο του θερμοκηπίου, κλιματική αλλαγή και ερημοποίηση, έχουν σαν κύρια συνιστώσα τις δασικές πυρκαγιές. Σαν αποτέλεσμα έχουμε όχι μόνο την απώλεια των μεγαλύτερων χερσαίων δεσμευτών του CO2 της ατμόσφαιρας, αλλά και τον ταυτόχρονο εμπλουτισμό της με CO2 και μεθάνιο που προκύπτουν από την καύση της βιομάζας. Το θερμότερο και ξηρότερο κλίμα ευνοεί την έναρξη και εξάπλωση περισσότερων μεγάλων δασικών πυρκαγιών (megafires) υψηλού θερμικού φορτίου και σφοδρότητας καύσης, που είναι ανεξέλεγκτες αφού είναι σχεδόν αδύνατο να κατασταλούν. (Σύμφωνα με το εργαστήριο Δασικών Πυρκαγιών και Κλιματικής αλλαγής) Η συχνότητα εμφάνισης μεγάλων δασικών πυρκαγιών φαίνεται να αυξάνεται συνεχώς σε παγκόσμια κλίμακα τον 21^ο αιώνα. Οι επανειλημμένες πυρκαγιές προκαλούν μόνιμη καταστροφή φυτοκαλύματος και οδηγούν τελικά σε μόνιμη διάβρωση των εδαφών και σε ερημοποίηση (desertification). Ένα εκτάριο (δέκα στρέμματα) δάσους, παράγει τέσσερεις τόνους οξυγόνου ετησίως ενώ κάθε χρόνο η καύση των δασών συνεισφέρει κατά 8-12% στα συνολικά εκπεμπόμενα αέρια του θερμοκηπίου(διοξείδιο και μονοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και οξείδια του αζώτου).

 

Αιτίες και επιπτώσεις των παγκόσμιων δασικών πυρκαγιών

Όταν οι δασικές πυρκαγιές είναι περιορισμένες και σε αραιά χρονικά διαστήματα, μπορούν να είναι αναζωογονητικές για τα δάση. Όταν όμως πρόκειται για σοβαρές πυρκαγιές που συμβαίνουν σε λάθος μέρος, σε ασυνήθιστη εποχή και πολύ συχνές, είναι ένα σίγουρο σημάδι ότι το οικοσύστημα αναστατώθηκε από ανθρώπινη παρέμβαση. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν αληθινή απειλή για ανθρώπους και φύση.
Σε παγκόσμιο επίπεδο μόνο το 4% όλων των δασικών πυρκαγιών οφείλεται σε φυσικά αίτια όπως οι κεραυνοί. Πολύ συχνά δηλαδή, καμένες εκτάσεις μαζί με όλο το οικοσύστημα τους, φυτά και ζώα, χάνονται ανεπιστρεπτί. Μόνο το 16% των επισυμβαινόντων πυρκαγιών βρίσκονται εντός οικολογικά επιτρεπτών ορίων.
Δεν επιτρέπεται να επιχειρείται φύτευση ευκαλύπτου ή άλλων εύφλεκτων δέντρων και φυτών και μάλιστα σε μονοκαλλιέργεια. Η μείωση της καύσιμης ύλης μπορεί να επιτευχθεί με ελεγχόμενες-περιορισμένες φωτιές, κρατώντας έτσι τους φυσικούς οικολογικούς κύκλους. Το 36% όλων των οικοσυστημάτων παγκοσμίως θεωρείται ως πυράντοχο. Τυπικό όμως παράδειγμα ευαίσθητων στην φωτιά οικοσυστημάτων είναι τα τροπικά υγρά δάση στις λεκάνες του Αμαζονίου και του Κονγκό. Εκεί ακόμα και οι μικρές πυρκαγιές έχουν εκτεταμένες συνέπειες καθώς προκαλούν κύκλο: Ολοένα συχνότερες και σοβαρότερες πυρκαγιές που προωθούν τη δημιουργία βλάστησης ευάλωτης στη φωτιά. Οι πυρκαγιές στις σαβάνες και τα δάση ετησίως απελευθερώνουν:

• 1,7 – 4,1 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα.
• 39 εκατομμύρια τόνους μεθανίου που αντιστοιχούν στο 10% των αερίων παγκοσμίως.
• 20,7 εκατομμύρια τόνους οξειδίων του αζώτου.
• 3,5 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του θείου.
• 32% του παγκόσμιου μονοξειδίου του άνθρακα.
• 86% της αιθάλης.

Μελέτες προβλέπουν ότι η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει τον αριθμό των ζεστών και ξηρών ημερών και τη συχνότητα των ηλεκτρικών καταιγίδων. Με τη σειρά τους αυτά θα αυξήσουν τη συχνότητα των δασικών πυρκαγιών.

 

Μεσόγειος

Κάθε χρόνο συμβαίνουν τουλάχιστον 50.000 φωτιές στην περιοχή της Μεσογείου. Ένα εκατομμύριο εκτάρια παραδίδονται στις φλόγες. Αυτό αντιστοιχεί στο 1,7% της δασικής κάλυψης παγκόσμια.
Όσον αφορά την ποικιλομορφία των δασών της, η Μεσόγειος είναι από τις σημαντικότερες περιοχές του κόσμου. Φιλοξενεί είδη από Ευρώπη, Αφρική και Ασία. Αν και αυτή η περιοχή καταλαμβάνει μόνο το 1,6%της επιφάνειας της γης, το 10% όλων των ανθισμένων φυτών βρίσκεται εκεί! Τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε ανησυχητική αύξηση της συχνότητας και της κλίμακας των πυρκαγιών μετά από κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές στην περιοχή. Στην Ελλάδα, πάνω από 1,4 εκατ. εκτάρια δασών καταστράφηκαν από πυρκαγιές από το 1985 ως το 2014. Πάνω από το 1/10 του εδάφους της χώρας.
Το 2007 η Ελλάδα έγινε μάρτυρας των χειρότερων πυρκαγιών της ιστορίας της. Μετά από τρία κύματα καύσωνα και προηγούμενη ξηρασία μηνών, πέντε πυρκαγιές ξέσπασαν στην Πελοπόννησο. Γρήγορα αυτές μετατράπηκαν σε μέγα-πυρκαγιές εξαιτίας των ανέμων και αφάνισαν 1,700 στρέμματα.

Δυόμισι χιλιάδες στρέμματα κάηκαν στην Ελλάδα το 2007. Υπήρξαν 69 νεκροί, 9 πυροσβέστες, 2 πιλότοι και 1710 καμένα σπίτια. Με επίσημα στοιχεία οι περιπτώσεις όπου πυρκαγιές προκλήθηκαν από φυσικά φαινόμενα είναι σπάνιες ..Οικοπεδοφάγοι και εργολάβοι φιγουράρουν πρώτοι σε εμπρησμούς  επειδή έχουν κίνητρα για πυρκαγιές στην Ελλάδα.

Κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες

Το παραδοσιακό  αγροτικό κοινωνικο-οικονομικό σύστημα που κάποτε ήταν χαρακτηριστικό της περιοχής της Μεσογείου, έχει  καταρρεύσει τις τελευταίες δεκαετίες. Η γεωργία μικρής κλίμακας εγκαταλείφθηκε και η κακή  διαχείριση και η υπερβολική εκμετάλλευση αυξήθηκαν.

Οι αλλαγές στη χρήση της γης, η αυξημένη αστικοποίηση και η ανάπτυξη του παράκτιου τουρισμού με ρυθμούς υπερβολικούς, εμπόδισαν τους ανθρώπους να προσαρμοστούν με κοινωνικά, οικονομικά, οικολογικά βιώσιμο τρόπο.

Η παρακμή της γεωργίας τις τελευταίες δεκαετίες οδήγησε τους αγροτικούς πληθυσμούς να μεταναστεύσουν σε πόλεις και παράκτιες τουριστικές περιοχές. Η χρήση αγροτικών περιοχών εγκαταλείφθηκε σχεδόν πλήρως και τα δάση έμειναν αχρησιμοποίητα κι απροστάτευτα.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η παραδοσιακή χρήση φωτιάς για συντήρηση βοσκοτόπων μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις  όταν οι φλόγες εξαπλωθούν σε εγκαταλειμμένα  οικόπεδα  και μετατραπούν σε ανεξέλεγκτες πυρκαγιές.

Μετά από δεκαετίες  μετανάστευσης, παρατηρείται επί του παρόντος μια αντίθετη τάση: Χτίζονται σπίτια Σαββατοκύριακου. Σε όλες τις πόλεις, τα προάστια  διαχέονται στα γειτονικά δάση και θαμνώδη τοπία καθώς όλο και περισσότεροι  επιθυμούν να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους:

Ένα σπίτι  στην εξοχή ! Αυτό όμως αυξάνει την πιθανότητα πυρκαγιών!

Κάποιοι προσπαθούν να μετατρέψουν το δάσος σε οικοδομική γη μέσω εμπρησμού. Ταυτόχρονα ο αριθμός των παραθεριστών αυξήθηκε  δραματικά ιδιαίτερα τους ξηρούς καλοκαιρινούς μήνες όταν ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι υψηλότερος. Οι επισκέπτες συχνά δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν τον κίνδυνο κι έτσι προκαλούνται  πυρκαγιές από απροσεξία (κάπνισμα, ανοιχτές φωτιές κ.ά).

Το προφίλ των εμπρηστών περιγράφεται σαν ένας μεσήλικας άνδρας που δουλεύει σαν γεωργός ή βοσκός  και κατοικεί σε μια ερημική περιοχή  όπου μπορεί να δράσει παράνομα και να αποκτήσει πλεονεκτήματα έναντι άλλων. Χρησιμοποιεί φωτιά για να καθαρίσει θαμνώδεις εκτάσεις και βλάστηση από γαίες  που δεν του ανήκουν δημιουργώντας έτσι  βοσκοτόπους για δικό του όφελος. Επίσης εξ αιτίας της ανεργίας, διάφοροι εποχιακοί της δασοπυρόσβεσης ξεκινούν φωτιές για να μη χάσουν τις δουλειές τους.

Οικολογικός  παράγοντας

Μεγάλα  τμήματα της φυσικής και οικολογικά πολύτιμης  μεσογειακής βλάστησης έχουν υποστεί μεγάλες και βαθιές αλλαγές.

Στη βόρεια  μεσογειακή περιοχή τα δάση αντικαταστάθηκαν από θαμνώδη ξυλώδη βλάστηση(μακία).

Στο νότο τα  λίγα εναπομείναντα παλαιά δάση κατακερματίζονται και αραιώνουν . Σ’ αυτές τις υποβαθμισμένες εκτάσεις όπως και σε αχρησιμοποίητες γεωργικές, συσσωρεύονται μεγάλες ποσότητες ξηρού ξύλου που αποτελεί ιδανικό καύσιμο για μεγάλες πυρκαγιές..

Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο πυρκαγιών  στα μεσογειακά δάση:

-Μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας τα καλοκαίρια

-Εμφάνιση  ξηρασίας και σε άλλες εποχές του έτους

Στη νότια περιοχή  ο κίνδυνος πυρκαγιάς θα παραμείνει  υψηλός όλο τον χρόνο. Ήδη οι κλιματικές συνθήκες  στη  Μεσόγειο έχουν μακρύνει τα καλοκαίρια, πρακτικά χωρίς βροχή και μέσες θερμοκρασίες πάνω από 30oC . Έτσι στεγνώνει το στρώμα των φύλλων κάτω από τα δέντρα και  περιμένει μια σπίθα για να πυροδοτήσει μια τεράστια πυρκαγιά.

Η συχνότητα ξαφνικών καταιγίδων .αυξάνεται. Τεράστιες ποσότητες βροχής ξεπλένουν το απροστάτευτο χώμα από καμένες επιφάνειες και η διάβρωση του εδάφους οδηγεί σε ερημοποίηση. Ήδη σήμερα 300.000km2 επηρεάζονται από ερημοποίηση θέτοντας σε κίνδυνο την επιβίωση 16,5 εκατομ. ανθρώπων.

 

Πολιτικοί παράγοντες

Λόγω κλιματικών και οικολογικών  συνθηκών της Μεσογείου, οι δασικές πυρκαγιές δεν αποτελούν εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Παρόλα αυτά οι πολιτικές ηγεσίες αντί να δρουν προληπτικά, δρουν μόνο κατασταλτικά  και σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης.

Οι επενδύσεις αφορούν  κύρια τον τεχνικό εξοπλισμό και την άμεση  πυρόσβεση

Παρά το αυξανόμενο κόστος και το πενιχρό αποτέλεσμα, οι κοινωνίες αποδέχονται ευρέως αυτά τα μέτρα, καθώς τα ΜΜΕ μεταδίδουν εντυπωσιακές εικόνες, όπως τα πυροσβεστικά αεροπλάνα εν δράσει.

Στην πραγματικότητα όμως τα προληπτικά μέτρα θα ήταν πολύ φθηνότερα και αποτελεσματικότερα.

Η μακροχρόνια πρόληψη συχνά αποτυγχάνει γιατί τόσο οι πυρκαγιές όσο και οι σχετικές πολιτικές υποσχέσεις γρήγορα ξεχνιούνται, μέχρι να έρθει η επόμενη πυρκαγιά.

Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης που έπληξε κύρια Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία, χρηματοδοτικά μέσα για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών περικόπηκαν δραστικά.

Στην Ελλάδα ο εξοπλισμός πυρόσβεσης είναι ξεπερασμένος λόγω ανεπαρκών επενδύσεων. Λείπουν πόροι για την πρόληψη της πυρκαγιάς. Τα πυροσβεστικά αεροπλάνα είναι παλιά και χωρίς συντήρηση.

Ας υποθέσουμε ότι τα μέτρα λιτότητας παίρνονται για να φέρουν τα εθνικά ελλείμματα υπό έλεγχο.. Ωστόσο η εξοικονόμηση κόστους πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να μη διακυβεύεται η επιτυχία προηγούμενων επενδύσεων και αυξάνεται τόσο το κόστος της πυρκαγιάς  όσο και η ζημιά εξαιτίας της αναποτελεσματικής

καταστολής. Στις περισσότερες χώρες ισχύουν νόμοι που τιμωρούν αυστηρά τους εμπρηστές κι απαγορεύουν να χτίζεται η καμένη γη.. Όμως  σε πολύ λίγες περιπτώσεις συλλαμβάνονται οι εμπρηστές και το ποσοστό εντοπισμού τους  δεν ξεπερνά το 2% των περιπτώσεων.

Ο νόμος προβλέπει απαγόρευση  οικοδόμησης σε καμένες περιοχές, μόνο που αυτό σπάνια επιβάλλεται επειδή λείπουν βασικά μέσα και εργαλεία όπως μητρώα δασικών εκτάσεων και καμένων επιφανειών.

Η  ΕΕ με επιδότηση μορφών γεωργίας όπως η καλλιέργεια υδροβόρων φυτών προωθεί πρακτικές που αυξάνουν έμμεσα τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Η υψηλή ζήτηση νερού προκαλεί τα ήδη ξερά εδάφη να γίνονται ακόμα ξηρότερα που με τη σειρά του δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για γρήγορη εξάπλωση της  φωτιάς.

Οι μονοκαλλιέργειες ευκαλύπτου και πεύκου σε Ισπανία και Πορτογαλία καίγονται εξαιρετικά εύκολα λόγω υψηλής περιεκτικότητας σε αιθέρια έλαια. Οι απώλειες κάλυψης ήταν πολύ χαμηλότερες στις νότιες περιοχές με τα φυσικά δρυοδάση.

 

Οικολογικές επιπτώσεις

Οι πυρκαγιές σε συνδυασμό με την υπερβόσκηση και την υλοτομία αποτελούν τη μεγάλη απειλή για τα μεσογειακά δάση. Η μεσογειακή περιοχή είναι ένα τυπικό πεδίο όπου τα είδη δέντρων έχουν προσαρμοστεί σε περιστασιακές μικρές πυρκαγιές. Παράδειγμα  οι αειθαλείς  βελανιδιές  δημιουργούν αντίσταση στη φωτιά. Ωστόσο η προστασία που παρέχεται από αυτές τις προσαρμογές αποτυγχάνει στις περιπτώσεις επανειλημμένων σοβαρών πυρκαγιών.

Τα αειθαλή δάση της βελανιδιάς διασπώνται και μετατρέπονται σε μακία και με συνεχή υποβάθμιση σε αραιό νάνo θάμνο με ύψος μέχρι το γόνατο. Αυτά τα τελικά είδη θάμνων δεν έχουν αντοχή στη φωτιά.

Οι ισχυρές βροχές που ακολουθούν μια πυρκαγιά στο δάσος, ξεπλένουν το χώμα μέχρι τη βάση και η υποβάθμιση εξελίσσεται σε ερημοποίηση. Κι αυτό για τη Μεσόγειο δεν είναι μόνο σοβαρό οικολογικό πρόβλημα αλλά και οικονομικό και κοινωνικό.

Εθνικά πάρκα και κατοικίες απειλούμενων ζώων και φυτών είναι επίσης μεταξύ των θυμάτων δασικών πυρκαγιών. Ο Ιβηρικός λύγκας  π.χ θεωρείται από τα πιο απειλούμενα ζώα στον κόσμο ! Πάνω από 1000

λύγκες υπήρχαν τη δεκαετία του 1980, αλλά στο 2002 έφθασαν τα 100 άτομα.

Στην Ελλάδα το πευκοδάσος της προστατευόμενης περιοχής δίπλα στη λίμνη Καϊάφα καταστράφηκε. Αν και καλά προσαρμοσμένο στις πυρκαγιές, θα μπορούσε γρήγορα να αναρρώσει, αν ένα μήνα μετά δεν ανακοίνωνε η κυβέρνηση ότι θα έκανε ….ανάπτυξη στην περιοχή ! Πώς; Χτίζοντας ξενοδοχεία, θέρετρα και

νομιμοποιώντας 800 παράνομα σπίτια…

Το ίδιο έγινε και στην αρχαία Ολυμπία, το ίδιο και στην Πάρνηθα, όπου κάηκαν 30.000 στρέμματα ερυθρελάτης και βελανιδιάς.

Η οικονομική ζημιά και το κόστος των δασικών πυρκαγιών είναι δύσκολο να εκτιμηθούν. Πέρα από το άμεσο κόστος πρόληψης , καταστολής και αναδάσωσης και τις ζημιές από απώλεια ξυλείας, κτιρίων και υποδομών, υπάρχουν και πρόσθετες οικονομικές επιπτώσεις. Τον Αύγουστο του 2000 για παράδειγμα, ολόκληρο το πευκοδάσος της Σάμου αποτεφρώθηκε. Εκτός του τουρισμού, το δάσος παρείχε το μόνο εισόδημα για τον πληθυσμό του νησιού.

Οι επίσημες αρχές δίνουν μόνο πρόχειρες εκτιμήσεις για το μέγεθος της καταστροφής. Δεν υπάρχει τρόπος  να μετρηθεί το ακριβές κόστος.

 

 Προτεινόμενες  λύσεις

Οι δασικές πυρκαγιές στην περιοχή της Μεσογείου είναι αναπόφευκτες. Υπάρχουν ωστόσο λύσεις που

βοηθούν στη διατήρηση των πυρκαγιών σε ένα  ανεκτό εύρος για ανθρώπους  και φύση.

Σύμφωνα με την WWF, μια ισορροπημένη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών πρέπει να βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες : Πρόληψη, Προετοιμασία, Αντίδραση και Αποκατάσταση, αντί να βασίζεται αποκλειστικά στην καταστολή..

Το βασικό στοιχείο μιας τέτοιας πολιτικής είναι ο ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ.

Μόνο έτσι μπορούν να μειωθούν και τα δύο: Και η συχνότητα και οι ζημιές που προκαλούν οι πυρκαγιές.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τον διαχωρισμό των οικισμών από τα δάση και γίνεται με επαρκείς ζώνες ασφαλείας και με την πρόληψη περαιτέρω ανεξέλεγκτης οικιστικής ανάπτυξης.

Άρα αυτό που χρειάζεται είναι ένα μητρώο με σαφείς εγγραφές όλων των περιοχών ανάλογα με τις χρήσεις τους (δάσος, γεωργική γη κλπ.). Τα μητρώα αυτά πρέπει να ξεκαθαρίζουν αν πρόκειται για καμένη περιοχή.

Προκειμένου να αποφευχθούν ζημιές και να τεθούν  σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, δεν πρέπει να εκδίδονται οικοδομικές άδειες σε περιοχές με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς.

Η σημασία της εμπλοκής της κοινωνίας των πολιτών είναι πολύ μεγάλη για την εφαρμογή και των τεσσάρων πυλώνων διαχείρισης πυρκαγιών. Η συμμετοχή μπορεί να γίνει μια αποτελεσματική δυνατότητα μείωσης των πυρκαγιών και της σοβαρότητάς τους.

Η προώθηση  των παραδοσιακών μεθόδων καλλιέργειας μπορεί επίσης να συμβάλει στην αντιμετώπισή τους. Τέλος πρέπει να αποφεύγεται η φύτευση μονοκαλλιεργειών. Τα ξένα δέντρα που φυτεύονται είναι ευάλωτα στην πυρκαγιά.

1)Πρόληψη

Η πρόληψη είναι ο πιο σημαντικός πυλώνας μιας επιτυχούς διαχείρισης.

Πρώτ’ απ όλα, ο προσδιορισμός των βασικών αιτίων είναι απαραίτητος και απαιτεί κατάλληλη βάση  στατιστικών δεδομένων. Σε πολλές χώρες αυτό το  προαπαιτούμενο  λείπει. Η δασοκομία πρέπει πάντοτε να παίρνει υπόψη της τον ρόλο της πυρκαγιάς.

Αυτό σημαίνει αποφυγή φύτευσης  μη ιθαγενών ειδών (όπως ο ευκάλυπτος) όταν αυτό αυξάνει τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Η συσσώρευση καύσιμης ύλης πρέπει να αντιμετωπίζεται  με ελεγχόμενη καύση  διατηρώντας έτσι τον φυσικό οικολογικό κύκλο.

Ταυτόχρονα η ευαισθητοποίηση του κόσμου για τον κίνδυνο πυρκαγιάς και η  κατάλληλη συμπεριφορά πρέπει να ενισχυθούν  και να μπούν  σαν πρόγραμμα στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

Ο δασικός κίνδυνος πρέπει να ενσωματωθεί στον χωροταξικό σχεδιασμό. Δεν πρέπει να επιτρέπονται νέοι οικισμοί σε ζώνες υψηλού κινδύνου και υποδομές όπως σιδηροδρομικές γραμμές και γραμμές ηλεκτροδότησης.

Σε ορισμένες χώρες, η μετατροπή από δάσος σε γεωργική γη ακόμα επιδοτείται. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις οι μεταρρυθμίσεις στο δίκαιο της χώρας είναι ζωτικής σημασίας. Η μετατροπή  καμένων εκτάσεων σε οικοδομήσιμη γη δεν πρέπει να επιτρέπεται καθώς αυτό παρέχει κίνητρα για εμπρησμούς.

2)Προετοιμασία

Οι ευθύνες  για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών πρέπει να ανατίθενται με σαφήνεια και θα πρέπει να εξασφαλιστεί αποτελεσματικός συντονισμός μεταξύ των διαφόρων αρχών. Τα οικονομικά μέσα πρέπει να είναι επαρκή, ώστε οι πυρκαγιές να ανιχνεύονται έγκαιρα και να καταστέλλονται σε πρώιμο στάδιο.

Η καταμέτρηση όλων των άμεσων ζημιών αλλά και εκείνων που ακολουθούν μετά τις πυρκαγιές, μπορεί να αποτελέσει ισχυρό πολιτικό επιχείρημα για την πρόληψη των πυρκαγιών ως μια πιο οικονομική εναλλακτική λύση.

3)Αντίδραση

Στις πυρκαγιές η αντίδραση πρέπει να είναι γρήγορη και καλά σχεδιασμένη πριν εξελιχθούν σε μεγα-πυρκαγιές. Αυτό όμως δεν πρέπει να χρησιμεύει ως πρόφαση για την καταπάτηση παρθένων δασών γιατί έτσι αυξάνεται δραματικά ο κίνδυνος πυρκαγιών που προκαλούνται από άνθρωπο.

4)Αποκατάσταση

Όποτε είναι δυνατόν, η φυσική αναγεννητική ικανότητα των οικοσυστημάτων πρέπει να γίνεται σεβαστή . Η τεχνητή αναδάσωση  πρέπει να επιχειρείται μόνον όταν η φυσική αναγέννηση αποκλείεται και αναμένεται άλλη οικολογική ζημιά όπως η διάβρωση του εδάφους. Οι μονοκαλλιέργειες και οι ομοιογενείς δομές δασών πρέπει να αποφεύγονται καθώς αυξάνουν περαιτέρω τον κίνδυνο πυρκαγιών.

 

Παραδείγματα  μέτρων  που  πρέπει  να  εφαρμοστούν   επειγόντως

• Προσαρμόστε τον περιφερειακό σχεδιασμό. Υποστηρίξτε  κατάλληλα  την περιφερειακή  ανάπτυξη.
• Αξιολογήστε το συνολικό οικονομικό κόστος των δασικών πυρκαγιών.
• Δημιουργήστε πρόσθετες θέσεις εργασίας στην πρόληψη πυρκαγιών
• Προσαρμόστε τη νομοθεσία ή δημιουργήστε κατάλληλους νόμους για την αποφυγή αλλαγών χρήσης γης μετά από πυρκαγιές, για την πρόβλεψη αυστηρότερης τιμωρίας για εμπρησμό και τη ρύθμιση της κερδοσκοπίας επί  των τιμών στην αγορά ξυλείας.

—————————————————————————————————————————————————————

Αφιερωμένο στον τόπο μου την  Βόρεια Εύβοια  και τα  Βασιλικά  που  κάηκαν..

 

ΠΗΓΕΣ :

1)  Το μέλλον στις φλόγες – ( Fire Security Technical – GREENPEACE  Ελλάδας)

2)  Αυτό που μένει στον αέρα μετά από μια πυρκαγιά εξαρτάται από τι ακριβώς κάηκε (Μέγκαν Σέβερ Ιανουάριος 2020 )

3)  Οι δασικές πυρκαγιές (Αλέξανδρος  Δημητρακόπουλος (Καθηγητής στο τμήμα Δασολογίας και Φυσικού  Περιβάλλοντος Αριστοτελείου Παν/μίου)

4)  Πως συνδέονται  οι πυρκαγιές με την κλιματική αλλαγή ( Εύη  Τσιριγωτάκη )

5)  Impacts  of  disasters  on  forests ( Francois – Nicolas – Robinne ) Background paper for the United Nations Forum on Forest Secretariat

6)  FORESTS  ABLAZE : Causes and effects of global forest fires (2017 – WWF study 7/8/2021