Ο «σκληρός» του διπλανού θρανίου

Θεόδωρος Τσιτσόπουλος
Καρδιολόγος
Ιατρός ΕΟΠΥΥ

Αναφερόμαστε, όπως καταλάβατε από τον τίτλο, στο φαινόμενο που σε Ευρώπη και Αμερική έχει σχεδόν ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Πρωταγωνιστές ανήλικα άτομα, που λειτουργούν βιαίως, απειλητικώς και πολλές φορές σαδιστικώς, τόσο με τους συνομηλίκους τους, όσο και με τους δασκάλους-καθηγητές τους. Στην Ελλάδα, όπου φαίνεται πως η πραγματικότητα δεν είναι τόσο άγρια και εκτεταμένη, αναφέρονται διάσπαρτα περιστατικά σε όλη την επικράτεια, που ούτε μεμονωμένα είναι, ούτε και τυχαία. Προσωπικώς είμαι βέβαιος, χωρίς να διαθέτω στατιστικές αποδείξεις, ότι και στη πατρίδα μας η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική από αυτή που φαίνεται. Απλώς, μάλλον, είμαστε πιστοί στη συνήθη πρακτική μας να υποκρινόμαστε πως δεν βλέπουμε ή ότι δεν γνωρίζαμε και οι όποιες στατιστικές είναι στη πλειονότητά τους παντελώς αναξιόπιστες.

Όμως τα αποκαλούμενα «σκληρά» ή «δύσκολα» παιδιά αυξάνουν με πρόοδο γεωμετρική, συνασπίζονται σε ομάδες και τρομάζουν μια κοινωνία, που κοιτάζει αμέτοχη.

Εάν δεν περιορισθούμε στην επιφανειακή, πρόχειρη και βιαστική «εξέταση» του ζητήματος, αν δεν περιμένουμε τη λύση από δυνάμεις θεϊκές, εάν δεν ανήκουμε στο 23% των συμπατριωτών μας που πιστεύουν ότι μας ψεκάζουν και αποφασίσουμε να ψάξουμε, θα διαπιστώσουμε ότι το «σκληρό» παιδί είναι το πληγωμένο, φοβισμένο και θυμωμένο παιδί. Είναι εκείνο, που οι γονείς του δεν ανταποκρίνονται στις υγιείς απαιτήσεις, που προϋποθέτει η ανατροφή του. Και η αιτία είναι ότι οι γονείς, πρώτοι, δεν έχουν ικανοποιήσει τις δικές τους ανάγκες και, ως εκ τούτου, αισθάνονται στερημένοι και συμπεριφέρονται αναλόγως, χωρίς να καταλαβαίνουν τι ακριβώς αισθάνονται και τι ακριβώς κάνουν στο παιδί τους.

Όταν το ζεύγος-γονείς είναι δυσλειτουργικό (λόγω προσωπικού ανικανοποίητου ή και άλλων παραγόντων), η δυσλειτουργία αυτή αντικατοπτρίζεται και στην κατ’ ιδίαν σχέση με το παιδί. Ετσι, αν υφίσταται συναισθηματική βία ή ψυχολογική ή σωματική βία ή αδιαφορία ή ταπεινωτική-απαξιωτική συμπεριφορά, τότε το οικογενειακό περιβάλλον είναι, σίγουρα, νοσηρό αλλά ΚΑΙ οδυνηρό για ΟΛΟΥΣ τους εμπλεκόμενους.

Ως αποτέλεσμα, το παιδί αποζητά ευχαρίστηση έξω από το τραυματικό οικογενειακό του περιβάλλον, προστρέχει σε παρέες «ομοίων» του και χάνει την ικανότητά του να παράγει αυτοεκτίμηση. Χωρίς υγιή συναισθηματική ζωή, ζει «σε εξορία» και θεωρεί την οικογένειά του αναξιόπιστη, πηγή απογοητεύσεων. Αυτό το παιδί δεν γνωρίζει τις ιδιαιτερότητές του (αγνοεί ποιος είναι), δεν γνωρίζει τα όρια του εαυτού του, ούτε τα όρια των άλλων.

Όταν, λοιπόν, ένα παιδί βιώνει συναισθηματική αδιαφορία και βία (συναισθηματική, σωματική κλπ), στη προσπάθειά του να επιβιώσει, χάνει την αίσθηση της δικής του ταυτότητός και συμπεριφέρεται όπως έμαθε από τον βασανιστή του. Αναπαράγει αυτό που έμαθε, δηλαδή την ανευθυνότητα και την επιβολή προς τον ασθενέστερο, εκεί όπου μπορεί, στη παρέα ή στο σχολείο Και, δυστυχώς, όσο περισσότερο επιβάλλεται-βασανίζει, τόσο περισσότερο αισθάνεται ότι αποκτά (…επιτέλους) κάποια αξία. Η μετεξέλιξη σε ενήλικα βάναυσο είναι πολύ πιθανή.

Η συναισθηματική στέρηση

Το νεογέννητο …ανθρωπάκι (στο χρονικό διάστημα από την γέννησή του έως την ηλικία των 18 μηνών, ικανοποιεί τις ναρκισσιστικές-εγωιστικές του ανάγκες (είναι απολύτως φυσιολογικές) με την σχέση που οικοδομεί, με κάποιο πρόσωπο (συνηθέστατα με την γυναίκα που το έφερε στον κόσμο), που το φροντίζει, το αγαπά και το αποδέχεται.

Επομένως, η εμπιστοσύνη ( η οποία είναι η βάση υγιούς σχέσεως με τον εαυτό μας και με τους άλλους) χτίζεται από νωρίς, όταν το παιδί είναι βέβαιο ότι το αγαπούν και το φροντίζουν.

Όταν οι γονείς είναι αναξιόπιστοι, τα παιδιά αναπτύσσουν βαθύ αίσθημα δυσπιστίας. Ο γύρω κόσμος τους φαίνεται εχθρικός, επικίνδυνος και απρόβλεπτος. Έτσι λαμβάνουν στάση συνεχούς επιφυλακής, διότι πιστεύουν ότι εάν ελέγχουν τα πάντα –έστω και με τρόπο βίαιο – τότε κανένας δεν θα καταφέρει να τα αιφνιδιάσει και να τα πληγώσει.

Στην ενήλικη ζωή, αυτή «η τρέλα» του ελέγχου δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις με τους άλλους.

Το στερημένο παιδί παρουσιάζει ακόρεστη λαχτάρα για φροντίδα, για προσοχή και τρυφερότητα, και αυτή του την ανάγκη την εκφράζει . Την εκφράζει με τρόπο άμεσο, με τρόπο έμμεσο ή και με συμπεριφορές δυστροπίας και αρνητισμού. Άς σημειωθεί, ότι όση αγάπη και φροντίδα του προσφερθούν εκ των υστέρων, δεν είναι αρκετή, όταν πια έχει μεγαλώσει αρκετά. Δρομολογήθηκε, πλέον, η κατασκευή ενός ενηλίκου, που θα διαλύει τις διαπροσωπικές του σχέσεις ή στη καλύτερη περίπτωση θα γίνει ένα εξαρτημένο άτομο με χαρακτηριστικά καταθλιπτικής προσωπικότητος.

αντί επιλόγου

Τα λίγα που διαβάσατε παραπάνω δεν σκοπεύουν στην εξαντλητική παρουσίαση του προβλήματος, ούτε, βεβαίως, σκοπό είχαμε να δώσουμε έτοιμες λύσεις τύπου φάστ-φούντ.

Σίγουρα, το σημερινό σημείωμα έχει και στόχο, το ομολογώ, έχει και προσδοκίες. Ο στόχος είναι να προκαλέσει σε όλους μας την διάθεση για προσωπική ενασχόληση με το πρόβλημα, με απώτερες προσδοκίες την ενεργή συμμετοχή, την μη αδιαφορία, την αυτοκριτική.

Άς το κάνουμε ….